Balkon ve bahçelerin vazgeçilmez bitkilerinden olan açelya pembe, beyaz, eflatun, turuncu ve sarı gibi çeşitli tonlarda çiçek açan çalılık türü bir bitkidir. Havadar alanlardaki hafif esintileri seven bu bitki, yaz sonuna kadar çiçekleriyle evinizi renklendirir. İyi bakıldığında uzun yıllar sizinle kalabilen açelyalar, akla ilk gelen ev ve bahçe bitkilerindendir. Siz de evlerinize renk katmak için bahçenizde veya saksıda açelya yetiştirebilirsiniz.

Açelya Hakkında Genel Bilgiler

Açelya, fundagiller familyasının ormangülü cinsinden bir tür odunsu çalılık türüdür. Ormanlar, kayalık akarsu kıyıları ve bataklıklarda yetişen bitkinin anavatanı Kuzey Amerika’dır. 1000 senedir cüce açelya türleri yetiştiren Japonlar yöntemlerini gizli tutmaktadır. 1680 senesinde Hint açelyası denilen bir türü Çin’den alınıp Avrupa’ya götürülmüş ve burada çeşitli türler ortaya çıkmıştır. Bu açelya türlerinden biri Belçika’nın ulusal çiçeğidir. 

Açelyalar senede bir defa ve ilkbaharda çiçek açarlar. Bahar ve yaz boyunca yetişen yeni dalların ucunda tomurcuklar çıkar. Sonbaharda tomurcuklanan çiçekler gelişimine çok yavaş devam ederek baharda patlarlar.

Bazı Türleri

• Rhododendron alabamense
• Rhododendron arborescens
• Rhododendron atlanticum
• Rhododendron austrinum
• Rhododendron calendulaceum
• Rhododendron canescens
• Rhododendron cumberlandense
• Rhododendron flammeum
• Rhododendron molle (syn. R. japonicum)
• Rhododendron occidentale
• Rhododendron periclymenoides
• Rhododendron prinophyllum
• Rhododendron prunifolium
• Rhododendron viscosum

Açelya Bakımı

Açelya, diğer bitkiler gibi iyi bakıldığında sizi zorlamayacak bir türdür. Ne fazla ne az ilgi isteyen bu çiçekli bitkinin bakımında dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalar vardır.

Saksı ve Toprak

Kendi doğal ortamında bitki çürüklerinin bulunduğu toprakta yetiştiği için humuslu toprak kullanmalısınız. Doğal ve mineral gibi yararlı maddeler bakımından zengin olan topraklar bitkinizi çok iyi besler. Ekstra gübreleme yapmanıza gerek kalmadan, sürekli nemli kalacak humuslu toprakta açelyanızı yetiştirebilirsiniz. Kökleri çok uzayan bir bitki olmadığı için derin değil geniş bir saksı tercih edilmesi gerekir. Saksınız plastik olabilir ancak yazın çok sıcak olan bir yerde yaşıyorsanız çömlek saksı kullanmanızda fayda var. 

Açelya’nın Güneş İhtiyacı

Doğrudan güneş ışığına ihtiyacı olmayan açelyalar, gerekli ışığı dolaylı yoldan almalıdır. Karanlık yerlerde çiçeklerini dökebildiği için gölge yerler daha uygun olacaktır. Ağaç ve perde gölgesi gibi yerlerden aldığı filtreli ışık açelyanız için yeterli olacaktır. Eğer çiçeğinizi saksıda yetiştiriyorsanız arada bir çevirerek her yerine ışık almasını sağlayabilirsiniz.

Açelyalarda Sulama Gereksinimi

Toprağın kurumasını kontrol ederek ölçülü şekilde sulamanız gerekir. Sıcak havalarda haftada iki kere sularken serin havalarda bir defa sulamanız yeterli olur. Fazla sulamamaya ve toprağın her yerine su gelmesine dikkat etmelisiniz. Toprağın üst yüzeyindeki nemlilik fazla azalmamalı. Saksıda yetiştirdiğiniz açelyaların çürümemesi için tabağındaki suyu 7-8 saat sonra dökebilirsiniz. Soğuk havalarda çiçeğinize ılık su verdiğinizden emin olmalısınız. Aşırı soğuk su bitkinizin donmasına sebep olabilir. Ayrıca arada bir artan çayı suyla karıştırarak sulama yaparsanız toprağın asitliliğini korumasına yardımcı olursunuz.

Açelyalarda Yetiştirme Ortamı Seçimi

Açelyalar havadar ortamları ve hafif esintileri seven bitkilerdir. Bu nedenle balkon ve bahçeler bitkiniz için en uygun tercih olacaktır. Evinizin içinde bakmak istiyorsanız arada dışarı koyarak birkaç saat havalandırabilirsiniz. Ilıman iklimde yetişen bu bitki soğuk havalardan korunmalıdır. Kış aylarında saksıyı daha ılık yerlere alabilir veya bahçenizdeki açelyalara sera sistemi kurabilirsiniz.

Açelyalarda Gübreleme

Toprağın ph ve tuzluluk seviyesini olumsuz etkileyeceği için hiçbir gübre kullanmanıza gerek yok. Salon bitkileri için üretilmiş bitki besinlerini kullanırsanız içindeki asit çiçeğinize çok iyi gelecektir. Çiçek açtıktan sonra Eylül’e kadar ayda bir çiçekli bitkiler için sıvı besin kullanabilirsiniz.

Açelyalarda Budama

Açelyanıza budama yapmasanız da sağlıklı şekilde gelişecektir. Ancak biçimsiz uzadığını düşündüğünüz dalları ilkbaharda budayabilirsiniz. Bu işlemi en geç haziran başında sonlandırmalısınız. Eğer tomurcuklanacak dal bırakmazsanız bir sonraki sezonda çiçek açmama riski oluşur.

Açelya Nasıl Çoğaltılır?

Açelya yetiştirmenin ilk yöntemi tohum kullanmaktır. Bahar başında seyrek şekilde toprağa serpilen tohumlar sürekli nemli kalmalıdır. Bu nedenle sera etkisi yaratacak bir ortamda çimlendirme çok daha hızlı gerçekleşir. Bahçede ılık havada, hafif yağmurlu bir mevsimde yetiştirebilirsiniz. Ayrıca açık havaya ekilen açelyalar tohumlarını çevreye dökerek yeni bitki yetişmesini sağlar.

İkinci yöntemde bitkiyi yavaşça saksıdan çıkarmalı ve hafifçe topraktan arındırmalısınız. Bitkinizin kökünde yeni çıkan filizleri alıp ufak bir saksıda büyütebilirsiniz.

Tepe çeliği yönteminde ise gelişmiş dalların en üstünden 8-10 cm’lik bir parça kesilerek yeni bir toprağa ekilir.