Amaryllis ya da halk arasında bilinen bir diğer adıyla güzel hatun çiçeği, amaryllidaceae familyasının Hippeastrum cinsinin tür ve hibritlerine verilen isimdir. Bu çiçeği hatalı olarak amarillis de denmektedir. Bu yanlış isim halk arasında yerleşmiştir.
Hippeastrum çinisine ait olan yaklaşık 90 kadar tür vardır. Bunun yanı sıra gösterişli çiçeklere sahip olan 600'den fazla melez ve hibrit türü vardır. Bu ailenin hibrit türleri de tohum oluşturur ve bu tohumla aynı özelliklere ait çiçekler üretebilirsiniz.
Güney Amerika'nın kuzeyindeki tropikal ve alt tropikal bölgeler Hippeastrum türlerinin anavatanıdır. Kış soğuklarına dayanıklı bitkilerdir. Türüne bağlı olarak eksi 5 ve eksi 25 derece arasında soğuklara dayanabilirler.
Amaryllis Çiçeği Özellikleri
Amaryllis çiçeğinin yaprakları uzun şeritler halindedir. Doğrudan soğanlardan çıkarak uzarlar ve dallanma yoktur. Genellikle bütün yıl boyunca yaprakları varlığını korur. Türüne ve bakım şartlarına bağlı olarak yaprakların uzunluğu 30 santim ve 1 metre arasında değişiklik gösterir. İklim şartlarının elverişli olduğu yerlerde yeni yapraklar geliştirmeye sürekli olarak devam eder. Kış aylarında soğuk havalardan kolay kolay zarar görmezler fakat sıfırın altındaki soğuklarda yaprakları kurumaya başlar. Bu durum amaryllis çiçeğinin ilkbahar aylarında çiçek açmasını sağlar.
Amaryllis Soğanı
Amaryllis çiçeğinin soğanı serinliğin az olduğu havalarda ve sıcaklarda aktiftir. Soğuklar başladığında ise gelişim durur. Soğanları aşağı yukarı bir yumruk kadardır. Kimi türleri ise biraz daha küçük soğana sahip olabilir. Şekli yuvarlak, yapısı ise yemeklik soğan benzeri şekilde kat kattır. Soğanın merkezinden dışarıya doğru katmanlar yenilenir. Amaryllis çiçeği soğanı devamlı olarak yavru verir ve bu yavrular çok hızlı biçimde büyür.
Amaryllis Çiçekleri
Amaryllis bitkisinin çiçek açmasının kesin bir zamanı yoktur. Genel olarak yaprakların zarar göreceği şekilde aşırı sıcak ya da soğuk olduktan sonra yeniden gelişime uygun havalar gelir gelmez çiçek açmaya başlar. Çiçekleri oldukça büyük ve gösterişlidir. Eğer tek bir soğanı yeterince büyükse, birden fazla çiçek sapı çıkarabilir. Bu sayede aynı anda birçok çiçek açabilir. Genel olarak yılda bir kez ilkbahar aylarında çiçek açar.
Bahçede Amaryllis Çiçeği Bakımı
Bakım yaptığınız amaryllis türü kış aylarındaki soğuklara dayanıklıysa bahçenizde rahatlıkla daimi biçimde yetiştirebilirsiniz. Bu bitkinin bakımı son derece kolaydır. Bu nedenle eğer bitki bakımına yeni başlıyorsanız, sizin için ideal çiçeklerden biri olacaktır. Bahçede bakılan amaryllis çiçeğinin en büyük problemi salyangozlardır. Aşırı güneşte, yarı gölge alanlarda ya da tam gölgede uyumlu biçimde yetişebilir. Dikkat etmeniz temel konulardan biri hem yaz hem de kış aylarında susuz kalmamasıdır. Toprağı kuru kaldığında bitki tüm gücünü metrelerce kök oluşturmak için harcayacaktır.
Toprak
Amaryllis çiçeği için aşırı kil ve kum içermeyen her türlü toprak uygundur. Güneşli yerlerde daha iyi biçimde gelişir. Türkiye'nin birçok noktasında kış aylarında soğuktan yaprakları zarar görür. İlkbahar aylarında ise çiçeklenir.
Kış Bakımı
Kış aylarında özellikle kıyı kesimlerinde yalnızca yapraklarını kaybeder. Bu gibi bir iklimde yaşıyorsanız özel bir korumaya ihtiyaç yoktur. Fakat ağır don olaylarının yaşandığı yerlerde kış aylarında toprağı 15 santim kadar kuru yaprak, toprak, saman ve gübre karışımıyla örtmeniz gerekir. Her ne kadar soğuğa dayanıklı bir çiçek olsa da, hangi tür olduğunu anlamanız zor olacaktır. Bu nedenle böylesi bir iklimde kışın bitkiyi korumaya almak daha iyi olacaktır.
Saksıda Amaryllis Çiçeği Bakımı
Saksıda amaryllis çiçeği yetiştirmek istiyorsanız, oldukça aydınlık bir yere ihtiyacınız var. Bunun yanı sıra az da olsa doğrudan güneş almalı ve havadar bir konumda bulunmalıdır. Evlerde de rahat biçimde yetişebilir.
Kökü ve yaprağı olmayan bir amaryllis çiçeğinin soğanını aldıysanız, saksıya yerleştirdikten sonra bir kez sulamalısınız. Daha sonra toprak tamamen kuruyana kadar sulamamalısınız. Genellikle yapraktan önce çiçek tomurcuğu çıkacaktır. Yapraklar gelişene kadar çiçek tomurcuğu ortaya çıkmazsa, işler yolunda gitmemiştir. Soğan tomurcuğu oluşmadığı için bu tip durumlar yaşanabilir. Çiçek açmadan yapraklandıysa, hem toprağının çok verimli olması hem de güneşli bir yerde bulunması gerekir. Bu sayede sonraki sefer çiçek açabilecek kadar güçlenecektir.
Saksı Seçimi
Amaryllis çiçeğinin soğanı için çok büyük bir saksı gerekmemektedir. Soğanın rahatça sığacağı şekilde bir saksı olmalı ancak saksının fazla büyük olmaması önemlidir. Yani saksıyı soğana göre tercih etmelisiniz. Soğanın uç tarafının toprak dışında kalacak şekilde dikilmesi gerekir.
Saksının genişliğinden çok derinliği önemlidir. Saksı ne kadar derinse o kadar iyi olacaktır. Bu bitkinin çokça köklendiğini unutmamalısınız. Bu nedenle topraktan çok daha iyi beslenirler ve bolca yavru soğan büyütür.
Toprak
Amaryllis çiçeğine saksıda bakmak istiyorsanız, toprağın suyu iyi süzdürmesi ve havadar olması gerekir. Bu nedenle bir toprak karışımı hazırlamanız faydalı olacaktır. Bunun için 3 ölçü torfa, 2 ölçü verimli bahçe toprağı, 1 ölçü yanmış koyun gübresi ve 1 ölçü ponza taşı karıştırmalısınız. Tamamını iyi bir şekilde harmanladıktan sonra uzun süre sorunsuzca kullanabilirsiniz.
Sulama
Sulama konusunda aşırıya kaçmamanız gerekir. Sulama periyodu için toprağın üst yüzeyini esas almalısınız. Üst yüzey kuruduğunda sulama yapabilirsiniz. Sulama sırasında suyun miktarı bolca olmalı. Saksının alt deliklerinden mutlaka su çıkması gerekir. Eğer su çıkmıyorsa az su kullanıyorsunuz demektir. Bu da zamanla kökleri çürütecek olan zehirli etkiyi ortaya çıkacaktır.
Işık
Amaryllis çiçeği tam gölgeye de uyumlu bir bitkidir. Bununla birlikte sağlıklı ve hızlı bir gelişim istiyorsanız günde en az 2-3 saat boyunda doğrudan güneş alması gerekir. Çiçeklenme başladığı zaman güneşten korursanız, çiçekleri birkaç hafta kadar dayanabilir. Güneş altında kaldığında ise genellikle 4-5 gün ömürleri vardır.
Gübreleme
En başta hazırladığınız toprak karışımı gübre kullandıysanız besin vermeye hiç gerek yoktur. Ancak gübre kullanmadıysanız ayda bir defa bitki besini vermeniz faydalı olacaktır. Genel amaçlı bitki besini bu bitki için yeterlidir. Dinlenme döneminde ise gübreleme yapmamalısınız.
Amaryllis Çiçeklenme Süreci
Amaryllis çiçeklerinin yaprakları Türkiye ikliminde genellikle kurur. Özellikle kıyı şeridinde yaşamıyorsanız kesinlikle kuruyacaktır. Ancak iyi haber şu ki, kışın kuruduğunda ilkbahar aylarında kesinlikle ilk olarak çiçek açarlar. Kış aylarında soğuktan kurumazlarsa, çiçek açmama ihtimalleri yüksektir. Kış mevsiminin sonu ve ilkbahar mevsiminin başında yaprakları dipten kesmeniz durumunda, ilkbaharda havalar ısınmaya başladığında çiçek açacaktır.
Evde Amaryllis Çiçeklendirme
Evde saksıda amaryllis bakımı yapıyorsanız ve çiçeklendirme istiyorsanız, yapraklarını doğru dönemde kesmeniz gerekir. Kasım ve mart ayları arasındaki dönemde bu işlemi yapabilirsiniz. Bitkinizi öncelikle soğuk ve karanlık bir ortamda sulamadan iki hafta boyunca bekletmelisiniz. Daha sonra yaprakları dipten kesmelisiniz ve iki hafta daha aynı yerde bekletmeye devam etmelisiniz. Daha sonra çiçeğinizi güneşli bir pencere önüne almalı ve sulamalısınız.
Yılda İki Defa Çiçek Açtırma
Amaryllis çiçeği yılda iki defa çiçek açabilir. Bunun için kuvvetli bir güneş ve verimli bir toprak gerekir. İlkbahar ve yaz boyunca kuvvetli aydınlık ve güneşli bir ortamda güç toplayan amaryllis çiçeğini yaz boyunca toprak tamamen kurumadan sulamalısınız. Daha sonra fazla bekletmeden sökerek köklerini topraktan arındırmalısınız. Kuru, havadar bir yerde üç hafta bekletmeniz yeterli olacaktır.
Üç haftanın ardından kökleri ve yaprakları diplerinden kesmelisiniz. Bunun ardından serin bir ortamda birkaç hafta daha bekletmelisiniz. En az dört haftanın ardından istediğiniz bir zaman dikin ve güneşli pencere önüne çıkarın. Bitkiniz yeniden çiçek açacak ve yapraklanacaktır.
Amaryllis Çiçeğini Çoğaltma
Amaryllis çiçeği türüne bağlı olarak soğanın dibinden ya da soğanın bölünmesi tarzıyla yavru oluşturabilir. Bu yavruların en azından iki yıl boyunca ana soğandan ayrılmaması gerekir. Eğer yanlış zamanda ayırırsanız gelişim göstermeyeceklerdir. Ana soğanın güçlü kökleri, yavruları hızlı biçimde büyütür. Üç ya da dört yılda bir kez yavruların en büyüğünü ayırmalısınız. Ne zaman ayırdığınız önemli değildir. Soğanları kurutmaya da gerek yoktur.
Amaryllis çiçeklerini tohumla da çoğaltabilirsiniz. İlkbahar mevsiminde çiçek açtığında birkaç haftada tohumlar olgunlaşır. Tamamen kuruduğunda tohumları hemen alarak ekmelisiniz. Tohum ekimi için yayvan bir saksı ya da kasa tercih edebilirsiniz. Tohumları 5 santim aralıklarla dikmelisiniz. Çok kısa zamanda çimlenme gerçekleşecektir. Eğer kış aylarında uygun bir ısı ve ışık ortamı yaratırsanız, gelişmeye devam edecektir. İki yıllık bakımın ardından soğanları sökmeli ve daha mesafeli şekilde ekmelisiniz.
Güzel Hatun (Amaryllis)
