Amerikan sarmaşığı, hemen hemen her yerde yetişebilen, apartman bahçelerinde bile kendi kendine gelişebilen bitlerden biridir. Bu bitkinin farklı türleri vardır. Bu rehberde 5 parmaklı Amerikan sarmaşığı hakkındaki bilgilere değineceğiz.
Bu sarmaşık, Vitanceae (Asmagiller) familyasının üyesidir. Amerikan sarmaşığı Latincesi ise Parthenocissus quinquefolia türüdür. Bu bitki aşırı derecede arsızdır. Özellikle sulak bahçelere dikerseniz, önünü almanız oldukça zor olacaktır. Bitkinin anavatanı Kuzey Amerika kıtasının ortası ve doğu bölgeleridir.
Amerikan Sarmaşığı Özellikleri
Amerikan sarmaşık bitkisi, kış mevsiminde yapraklarını döker. Odunsu dalları ise uzun ömürlüdür ve 30 metreye kadar uzayarak tutunduğu yerlere tırmanır. Bitkinin yapraklarının sapı oldukça kısadır, bu sapın ucunda ise beş yaprakçık yer alır. Bu yaprakçıklar ayrı ayrı yöne uzar. Bu beş yaprakçık nedeniyle bitkinin adı 5 yapraklı Amerikan sarmaşığı olarak bilinir. Kış mevsiminde donmayan odunsu dalları çok hızlı biçimde uzar. İlk yıllarda esnek ve ince olan dallar yıllar içerisinde kalınlaşır ve esnekliği azalır. Buna karşın yine de belli bir oranda esnekliği vardır.
Sonbahar mevsiminde susuz kalması durumunda yaprakları da kızarmaya başlar. Bu nedenle adı zaman zaman kızaran Amerikan sarmaşığı olarak da anılır. Susuz kalmazsa kızarmayacaktır. Kış mevsimi yaklaşıp havalar soğumaya başladığında ise yaprakları sararır ve dökülür. Kış mevsimini yapraksız olarak geçiren Amerikan sarmaşığı büyüme hızı ilkbahar aylarından yaza kadar çok fazladır. Hatta öyle ki çardak gibi şekillendirmeniz durumunda, ilkbahar mevsiminde geliştirdiği bol yapraklar sayesinde kısa zamanda deliksiz bir gölge ortam oluşturur.
Bu sarmaşık soğuklara karşı çok fazla dayanıklıdır. Bu nedenle Türkiye’nin hemen hemen her yerinde rahatlıkla yetiştirilebilir. Eksi 40 dereceye kadar hiçbir sorun olmadan yaşamaya devam eder. Fakat bahçenize dikeceğiniz zaman oldukça dikkatli olmalısınız. Çok arsız bir bitkidir ve inanılmaz hızlı gelişir. Bir ağaca tırmandırmanız durumunda, birkaç senede ağacın her yerini kaplayacaktır. Bu durumda ağacınız ölecektir. Sulak bahçelere dikerken iki kere düşünmenizi tavsiye ederim. Kısa zamanda her yeri istila eder ve yok edilmesi oldukça zor bir bitkidir. Topraktaki tüm köklerini yok etmeniz yıllarınızı dahi alabilir.
Uyarı: Amerikan sarmaşığı tohumu kuşlar için oldukça besleyicidir. Buna karşın insanlarda ciddi zehirleyici etkiler barındırır. Küçük bir çocuğunuz ya da gördüğü tüm otları yiyen köpeğiniz varsa dikkatli olmalısınız.
Amerikan Sarmaşığı Çoğaltma
Amerikan sarmaşığı çelikleme oldukça kolay bir işlemdir. Bu sarmaşıktan kestiğiniz ya da kırılan dallar bir süre daha yaşamaya devam edecektir. Kışa kadar susuz kalarak ölmezlerde, ilkbahar aylarında hava ısınmaya başladığı anda kök salarlar ve hızla gelişmeye başlarlar. Bu nedenle budadığınız dalları gelişigüzel şekilde bahçenizde bırakmasanız daha iyi olur.
Bu sarmaşığı yetiştirmek istiyorsanız fide ya da tohum satın almanıza hiç gerek yoktur. Amerikan sarmaşığı çelikleme dünyanın belki de en kolay ve başarılı işlemlerinden biridir. Dikim zamanı ise sonbahar ya da kış aylarıdır. Bu dönemde genç olmayan dalları dilediğiniz noktaya ekebilirsiniz. Sonrasında bitkiye hiçbir bakım uygulamanıza gerek yoktur. İlkbaharda neredeyse istisnasız biçimde gelişecektir. Yalnızca yaprakları ilk olarak çıkmaya başladığı iki ay boyunca susuz bırakmamalısınız. İlkbahar ayında havalar ısınmaya başladığında köklenmeden önce yapraklanmaya başlarlar.
Çelikleme yönteminin yanı sıra bu sarmaşık tohumu ile de çoğaltılabilir. Tohumlar genellikle kuşların yardımıyla farklı yerlere düşer ve düştüğü yerde çimlenerek çoğalır. Siz de tohumları dilediğiniz yere dikebilirsiniz. Bir süre sonra hiçbir bakım yapmasanız da fidelerin çıktığını görebilirsiniz.
Sık Sorulan Sorular
Bu sarmaşıkla ilgili olarak sık sorulan onlarca soru vardır. Bunlardan en yaygın sorulanları ve cevapları aşağıda bulabilirsiniz.
Bu sarmaşığın meyvesi insanlar için oldukça zehirlidir. Kuşlar için besleyici olan bu meyveler, kimi durumlarda insanlarda ölüme dahi neden olabilir. Bu nedenle mor ve sert meyvesinin hiçbir şartta yenmemesi gerekir.
Bu sarmaşık suyu seven bitkilerden biridir. Susuz kaldığı durumda da yaşamaya devam edecektir. Ancak sulak bir bahçeye ekerseniz, muhtemelen bir süre sonra önünü alamayacağınız kadar uzayacaktır. Bu bitkiyi sulak bir alana dikerken iyice düşünmelisiniz.
Bu sarmaşık hem güneş, hem yarı gölge hem de gölge alanlarda rahatlıkla yetişebilecek bir bitkidir. Bu nedenle bahçenizde nereye diktiğiniz çok da fark etmeyecektir. Doğrudan güneş alsın ya da almasın hızlı bir şekilde büyümeye devam edecektir.
Bu sarmaşık, sonbahar aylarının sonunda ya da kış aylarının başında yapraklarını döker. Yaprak dökme dönemi bulunduğunuz iklime göre değişiklik gösterecektir. İlkbahar aylarında hava tekrar ısındığı zaman yapraklarını çok hızlı bir şekilde çıkararak uzamaya devam edecektir.
Bu sarmaşık soğuklara karşı çok dayanıklı olan bitkilerden biridir. Ortalama olarak eksi 40 dereceye kadar soğuklara dayanır. Türkiye’de bu kadar soğuk bir yer olmadığı için ülkenin tüm noktalarında kış aylarını rahatça geçirir.
Bu sarmaşığın her zaman kırmıza renge döneceğini düşünmemelisiniz. Yapraklarının kızarmasını istiyorsanız, sonbahar aylarında susuz bırakmanız gerekir. Eğer sonbaharda susuz kalmazsa yeşil yapraklar kışa doğru sararacak ve dökülecektir. Sulamayı kestiğiniz gibi sonbahar mevsiminin kurak geçmesi gerekir.
Amerikan Sarmaşığı (Parthenocissus quinquefolia)
