Ardıç, selvigiller (Cupressaceae) ailesinin Juniperus cinsine ait olan iğne yapraklı ağaçlara ve çalılara verilen isimdir. Taksonomiye bağlı olarak 50 ila 67 arasında ardıç türü olduğu bilinmektedir. Bu türler, dünyanın birçok noktasında yayılmıştır. Afrika’nın tropik kuşağından Tibet’in doğusuna kadar Kuzey Yarımküre’de birçok farklı ardıç türü bulunmaktadır.
Bilinen en yüksek ardıç ormanları ise Tibet’tedir. Himalayalarda bulunan bu orman 4900 metre yüksekliktedir.
Özellikleri
Olgun ardıç ağaçlarının boyları genel olarak 20 ila 40 metre arasında değişiklik göstermektedir. Bu ağaçların iğneye benzeyen yaprakları vardır. Bu yapraklar her daim yeşil kalmaktadır. Ardıçlarla ilgili en ilginç özelliklerden biri ise üremeleridir. Ardıç tohumları yere döküldükleri zaman çimlenemezler. Bu tohumların ardıç kuşları tarafından yenmesi gerekir. Kuşun sindirim isteminde, tohumun kabukları açılmaktadır. Ardıç kuşunun dışkısıyla toprağa karışan tohumlar ise oldukça başarılı bir şekilde çimlenebilmektedir.
Ardıçların meyveleri çoğu zaman mavidir. Ancak bazı türlerinde turuncu ya da kırmızı, kahverengi tonlarda meyvelerle karşılaşabilirsiniz. Bu meyveler genelde oldukça aromatiktir ve baharat olarak kullanılabilmektedir.
Ardıç tohumlarının olgunlaşma süreleri, tozlaşmanın ardından yaklaşık olarak 6 ila 18 ay sürmektedir. Her yıl birkaç kez çiçek açabilen ardıçlar, türüne göre farklı mevsimlerde tozlaşabilirler.
Yaprakları
Sürekli olarak yeşil kalan yapraklara sahip olan ardıç ağaçları, iki farklı tipte yaprağa sahiptir. Bazı türlerde iğne yapraklar varken, bazı türler ise pul tipi yapraklara sahiptir. Yaşlı ardıçların yaprakları 5 ila 25 mm arasında bir uzunluğa sahiptir. Olgun bitkilerdeki genç yapraklar tam güneş ışığında ortaya çıkmaktadır.
Communis (adi ardıç) ve squamata (pulsu ardıç) gibi farklı türlerde yaprakların tamamı iğne şeklindedir. Bu türlerin pul yaprakları yoktur. Kimi ardıç türlerinde iğne yapraklar tabanda birleşir, kimilerinde ise gövde üzerinde düzgün bir şekilde birleşmektedir. Bu iğne yapraklar oldukça sert ve keskindir. Ceupressus ve chamaecyparis (yalancı selvi) gibi cinslerin yaprakları ise yumuşaktır ve dikenli değildir.
Ardıçlar açık tohumlu bitkilerdir. Türüne bağlı olarak tohumların gelişmesi ise 1 ila 3 yıl sürebilmektedir. Tohumların geçirimsiz ve sert bir kabuğu vardır. Bu sayede suyun içeri girmesi engellenir. Tohumlar dağıldığında bu sert kabuk embriyoyu korumaktır. Bu tohumlar ancak bazı canlılar tarafından bütün halde yutulmasıyla birlikte açılmaktadır. Bu işlevi ise özellikle ardıç kuşları yerine getirmektedir. Ardıç kuşları sayesinde bu bitkiler çok daha uzak mesafelere ulaşabilmekte ve yayılabilmektedir.
Kullanımı
Ardıç türündeki ağaçların büyük bölümü oldukça esnektir. Yüksek bir mukavemete sahip olan bu ağaçlar, ahşap aletlerin yapılmasında yaygın olarak kullanılmıştır. Amerika kıtasında Kızılderililer bu ağacı yay yapımında kullanmıştır. Mezopotamya’da ise ardıç yağı nazardan korunmak amacıyla yaygın olarak kullanılmıştır. Ardıç ağacının tohumlar, geleneksel olarak bitkisel ilaç olarak yaygın biçimde kullanılmaktadır. Bu tohumlar aynı zamanda yemeklere aroma katmak ve koku vermek amacıyla da kullanılır. Özellikle et yemeklerini hafifletmek amacıyla sıklıkla tercih edilmektedir.
Ardıç ağaçları şaman inancına mensup Türklerde ve Alevilerde kutsal olarak kabul edilmektedir. Ardıçların dallarına bez bağlanarak dilek dilenmesi önemli adetlerden biridir. Bunun yanı sıra bu ağacın dalları kutsal mekânlarda tütsü olarak da kullanılmıştır.
Bunun yanı sıra ardıç yaprakları kurutularak, çay olarak da kullanılmıştır. Bu çay güçlü bir sakinleştirici ve rahatlatıcı olarak bilinmektedir. Çayın yanı sıra soğuk suyun içinde kaynatılan yapraklar, boğaz ağrısı ve diş eti hastalıklarına karşı gargara yapılarak da kullanılmaktadır. Bu bitki Avrupa’da cadıları uzaklaştırdığı için bolca dikilmiştir. Bu bölgedeki inanışa göre cadılar ardıç yapraklarını tam olarak saymaları durumunda, ağacı etkisiz hale getirebilirler.
