Eğer siz de güneşin sıcacık ışıklarına başlarını çeviren yeşil yapraklara sahip, uzun bir gövdenin üzerine oturmuş, parlak sarı renkli bu çiçekleri seviyorsanız onlara bahçenizde yer ayırmalısınız. Üstelik manzaranızı güzelleştirecek bu çiçeklere bakmak oldukça kolaydır. Hemen hemen her toprağa uyum sağlayan bu bitkiler harika bir peyzaj yaratmanıza yardımcı olabilirler. Biraz yardım ve birkaç küçük ipucu sayesinde siz de ayçiçeklerinizi ekip büyütebilirsiniz.

Bu yazıda ayçiçeklerinin bakımları ve ekimleri hakkında bilmeniz gereken bazı minik ipuçlarını sizler için derledik. Güzel sarı yaprakları ile gün ışığına neşe katan ayçiçeklerinin ekimi, bakımı ve hasatı hakkında öğrenmeniz gerekenler için yazımıza göz atabilirsiniz.

Ayçiçeklerinin Tarihi

Her şeyden önce ayçiçeklerinin tarihi hakkında biraz bilgi edinerek başlayabiliriz. Modern ayçiçeklerinin tarihi binlerce yıl öncesine dayanır.  Amerika’nın büyük ovalarında doğal olarak bolca yetişen ayçiçeklerinin ilk yetiştiricilerinin Kızılderili kabileler olduğu düşünülmesine rağmen yapılan bazı arkeolojik kazılarda M.Ö 3000 yıllarında ayçiçeklerinin var olduklarına dair kanıtlar bulunmuştur.  Kızılderililer ayçiçeklerini sadece yağ ve lif için değil tıbbı özellikleri için de yetiştirmişlerdir. Tohumlar toplanıp Avrupa’ya gönderildiğinde ise değeri katlanan ayçiçekleri bir zaman sonra İngiltere’nin yazlık bahçelerinde popüler olmuştur.

Zamanla çok sevilen ayçiçekleri Avrupa’da o kadar çok ilgi görmüştür ki dünyanın en ünlü sanatçılarından Van Gogh’un resimlerini de süslemiştir.  Ruslar için de ayçiçekleri kıymetli bir üründür. 1900’lerin başında Rus çiftçiler dinlerine karşı gelmeden tüketebilecekleri bu yağ kaynağını büyük miktarlarda üretmiş ve oldukça dayanıklı olan bu bitkinin daha çok çoğalmasına ve çeşitlenmesine de öncülük etmişlerdir. 1960 yıllarında ise Amerika ayçiçeklerinin ticaretini yapmaya başlamıştır. Ayçiçeklerinin tarihi her ne kadar binlerce yıl geriye gitse de Amerikalıların ayçiçeklerinin değerini anlamaları yakın tarihlere denk gelir. Güzelliği yeni yeni fark edilen ayçiçeklerine artan ilgi Amerikalı, Alman ve Japon yetiştiricileri konut bahçeleri için süs bitkisi olarak ayçiçeği geliştiriciliğine itmiştir.

Ayçiçeği Nasıl Yetiştirilir?

Düzinelerce ayçiçeği çeşidi bulunur. Ev bahçıvanları genellikle kesme için ideal olan, birkaç dal içeren ve birden fazla çiçek açan cüce veya uzun çeşitleri ekerler. Tohumları için özel olarak yetiştirilen ayçiçekleri açık limon sarısı, parlak sarı, pembe veya bordo renklerde yetiştirilebilir. Çok renkli ve iki renkli çeşitleri de mevcuttur. Hangi tür ayçiçeğini yetiştirmeye karar verirseniz verin başarılı olmanız için bazı ipuçlarını göz ardı etmemeniz gerekir.

Ayçiçeği Ne Zaman Ekilir?

Ayçiçeği tohumlarınızı torf dolu saksılara ekebilirsiniz fakat ayçiçeklerinizi tohumdan yetiştirmenin en kolay yolu onları ilkbaharda doğrudan toprağa ekmeniz olacaktır. Bunun yanı sıra don tehlikesinin geçmesini beklemeniz de oldukça önemlidir. Büyüme mevsimi kısa olan bölgelerde tohumlar her ne kadar dayanıklı olsalar da ilkbaharın son donundan iki hafta önce ekmek gerekir.  Büyüme mevsiminin uzun olduğu bölgelerde ise ayçiçeği tohumu dikmek için ideal zaman zemin sıcaklığının 55-60 derece olduğu dönemlerdir.

Ayçiçeği Nerelere Dikilmeli?

Ayçiçekleri doğrudan güneş ışığı altında ve iyi drene edilmiş ancak eşit derecede nemli toprakta yetiştirildiklerinde en görkemli şekilde büyür. Çiçeklerinizin arasında bırakmanız gereken boşluk miktarı da önemlidir. Bu boşluklara ayçiçeğinizin çeşidine göre karar vermeniz gerekir. Dallanan ve tek gövdede birkaç çiçek açan ayçiçekleri daha fazla yatay alan isteyecektir.  Ayçiçeklerinin güneşi ne kadar sevdiğini bilirsiniz. Bu sebeple uzun boylu ayçiçeklerinizi daha kısa olan çiçeklerinize gölge etmeyecek şekilde dikmeniz önemlidir.

Ayçiçekleri İçin Toprak Nasıl Hazırlanır?

Ayçiçekleri uygun şekilde hazırlanmış toprağa ekildiklerinde büyümek için ellerinden gelenin en iyisini yapacaklardır.  Bahçenizin doğal toprağına yaklaşık 7-8 cm zengin saksı toprağı karıştırmanız ayçiçeklerinizin beslenmesine oldukça yardımcı olur. Böylece beslenen tohumlar size güçlü köklere sahip, büyük ve sağlıklı çiçekler açan bitkiler sunar.

Sulama Gereksinimleri

Tohumlar ekildikten sonra toprağı iyice suladığınızdan emin olmanız önemlidir. Tohumlar filizlenirken toprağınız nemli olmalıdır. Fakat suyu fazla kaçırmanız çiçeklerinizin boğulmasına sebep olabilir bu yüzden dengeyi iyi tutturmanız gerekir. Ayçiçekleri güneş seven ve kuraklığa tolerans gösterebilen bitkilerdir fakat iyi sulanırsalar daha iyi çiçek açarlar. Bu sebeple toprağın yaklaşık 5 cm’lik kısmı kuru kaldığında sulamanız daha iyidir.

Ayçiçeği Besleme

Ayçiçekleri fazla besine ihtiyaç duymasalar da düzenli olarak beslendiklerinde çok daha görkemli ve iyi yetişirler. Tohumlar ekildikten ve toprağa yerleştikten yaklaşık bir ay sonra çok amaçlı bitki yemleri ile besleyebilirsiniz. Ayçiçekleriniz büyümeye başladıklarında gövdeleri çok güçlü değilse veya bitkiniz aşırı derecede uzamışsa ve bununla birlikte birkaç çiçek aynı gövdede açmaya başlamışsa, bitkinizi budamanız gerekebilir.  Eğer çok fazla ayçiçeği yetiştiriyorsanız her biri arasında yaklaşık 1 metre boşluk bırakmanız iyi bir fikirdir. Sarkık olan ayçiçeklerinizin gövdelerinden yaklaşık 1 metre uzağa sağlam bir kazık yerleştirin. Onları bir ip yardımıyla kazığa gevşek şekilde bağlayın. Böylece ayçiçekleriniz destek alarak büyüyebilecekler.

Zararlıları Uzak Tutma

Ayçiçeklerinize musallat olacak zararlıları caydırmak için kullanabileceğiniz doğal yollar vardır. Bunlardan biri de öğütülmüş acı biberleri tohumlarınızın etrafına serpiştirmenizdir. Yaşadığınız bölgede sincaplar bulunuyorsa ayçiçeği tohumlarınızı topraktan çıkartabilirler. Böyle bir durumda dışarıda ekim yapmak yerine içeride ektiğiniz tohumları filizlendikten sonra da toprağa aktarmayı tercih edin. Ayçiçeği güveleri de problem yaratan durumlardandır. Büyüyen çiçeklere yumurtalarını bırakabilirler. Larvalar çiçeklerle beslenebilir, tohumlarınızı tahrip edebilir ve bitkiler üzerinde ağ oluşturarak kalıntılar bırakabilirler. Böyle bir sorunu fark ederseniz bitkinizdeki solucanları ellerinizle yavaşça temizlemeniz önerilir.  Eğer çok fazla bitki ayçiçeği güvesi tarafından istilaya uğramışsa larvalar ortaya çıkar. Bu gibi durumlarda hemen çiçeklerinizi Bacillus Thuringiensis içeren bir pestisit ile ilaçlayabilirsiniz. Larvalar bu bakteriyi yedikçe ölecektir.

Hastalık Önleme

Ayçiçekleri dayanıklıdır. Zararlılara ve hastalıklara karşı dirençleri pek çok bitkiye göre çok yüksektir. Buna rağmen pas ve küf gibi bazı mantar enfeksiyonlarına karşı yatkınlıkları vardır. Tüylü küf sebebi ile ayçiçekleriniz beneklenebilir. Üst yüzeylerinde soluk lekeler oluşabilir ve alt kısımlarında küflenmeler çoğalır. Böyle bir durumun sonunda yapraklarınız ölmeye başlar. Bu problem en çok sıcak ve nemli günlerde veya serin de olsa nemli akşamlarda ortaya çıkar. Tüylü küf, çiçekleri öldürmese bile görünüşlerini oldukça etkiler. Paslanmalar yaprak yüzeyleriyle sınırlı da kalabilir. İlk olarak sarı veya beyaz lekeler olarak başlar ve giderek siyahlaşırlar. Sonunda yaprakların alt kısımlarında kabarcıklar oluşur. Hastalık saplara ve çiçeklere yayılır. Bu büyümeyi engelleyecektir. Mantar hastalıklarından standart bir mantar ilacı ile kurtulmanız mümkündür. Fakat bitkileriniz birkaç kez enfekte olmuşlarsa durum farklı. Sağlıklı bitkilerinize hastalığın bulaşmaması için enfekte olanları aralarından çıkarın. Mantar enfeksiyonları genellikle yabani otlar tarafından yayılır. Bu yüzden bahçenizi yabani otlardan temizlemenizde fayda vardır.

Ayçiçeği Hasadı

Sonbahar geldiğinde çiçeklerinizin arkaları kararmaya başlayacaktır. Tohum veren başlar kuruduğunda çiçeklerinizi kesmenin vakti gelmiş demektir. Kestiğiniz çiçek başları tamamen kuruyana kadar serin ve kuru bir yerde bırakın. Başparmaklarınızla çiçek başlarını ovalayarak yenilebilir lezzetli tohumlarınızı kolayca çıkarın. Topladığınız tohumları hava alabilen bir kağıt veya bez bir torbaya koyarak muhafaza edin. Serin ve kuru bir yerde saklamaya özen gösterin. Kuruyan çekirdeklerinizin tadını çıkarın. Afiyet olsun.