Bitkilerimizi beslemek için gübre, güneş ışığı, iyi bir toprak ve de su kullanıyoruz. Peki neden su kullanıyoruz? Evet, su her canlı için büyük önem taşıyan bir maddedir. Hayati öneme sahip olan su, insan vücudunda da yaklaşık %60 oranda bulunur. Ekolojik denge için önemli olan, kimi canlının yaşam alanı olan ve hijyen için kullanılan su, görüldüğü üzere hayatımızda büyük yer edinmiştir. Bu bağlamda su kaynaklarını korumak ve boş yere kullanmamak da yapmamız gereken en önemli şeylerden olmaktadır.
İşte tam bu noktada ise drenaj devreye girmektedir. Drenaj; bir alanda bulunan fazla suyun belirli bir yöne, belirli bir hızda uzaklaştırılmasına verilen addır. Özellikle botanikte duysak da çevre mühendisliğinde, tarım arazilerinde ve inşaat sektöründe sağlamlık açısından önemli bir yeri vardır. Fazla su kullanılmaz; bu sayede bitki köklerine zarar verilmez. Hem de erozyonun riski azalmış olur; fazla su rutubet ve küf oluşumuna sebep olur ve binalarda çeşitli yapısal hasarlar bırakabilir. Birçok sektör için dikkate değer bir konudur.
Kendiliğinden sulanan saksılar da drenajı sağlamak ve suyu kontrol altında tutmak için birebirdir. Hazırlanan mekanizma sayesinde su otomatik olarak bir rezervuardan çıkar ve bitkiyi sular. Genel olarak bakıldığında drenaj, su ve toprak yönetimi açısından oldukça önem arz etmektedir.
Drenaj Çeşitleri Nelerdir?
Drenaj sistemleri hazırlanırken bazı faktörlere dikkat edilmektedir. Bunlar; toprağın aldığı yağış miktarı, iklim koşulları, bitki örtüsü ve topografyadır. Tabii ki de bu sistemler işin uzmanları tarafından yapılmalıdır. Topak incelenir, drenaj sistemi planlaması yapılır, sistem kurulur, malzemeler eklenir ve geriye bakım ve gözlem kalır.
Drenaj sistemi de çeşitli toprak ve bitki gereksinimlerine göre çeşitlere ayrılmaktadır. Biz de bunları sizler için sıraladık.
Alt drenaj adı verilen drenaj türü, özel olarak kurulmuş bir drenaj tesisatı ile borular sayesinde suyun toprak altından çıkarılmasıdır. Alt drenaj kendi içinde drenaj boruları, drenaj kumaşı ve drenaj taşlarını içerir. İç drenaj sızan veya yükselen suyu uzaklaştırma için bina zeminlerinde kullanılır. Öte yandan yüzey drenaj ise tesisatın aksine hendek ve kanallar içerir. Bu kanallar sayesinde toprak yüzeyinde biriken su uzaklaştırılır. Yüzey drenajı kendi içinde siperler, tarak drenajı ve kanal drenajını içerir. Bahçe için ayarlanan daha küçük sistemlerde çıkış delikleri kullanılır.
Bitkiler Suya Neden İhtiyaç Duyar?
Birçok canlı gibi bitkiler de suya birçok sebep yüzünden ihtiyaç duyarlar. Öncelikle doğadan alınanın doğaya geri verildiğini bilmekte fayda var. Bitkiler köklerinden su aldığı zaman yaprakları sayesinde bu suyu atmosfere geri salarlar. Buna transpirasyon adı verilir ve bu da su döngüsüne katkı sağlar. Aynı zamanda köklerden bahsettik. Köklerden gerekli bitki bölgelerine besin transfer edilebilmesi için suya ihtiyaç vardır. Fazla su nedeniyle topraktaki hava cepleri kapanır ve kökler boğulmaya başlar. Drenaj sayesinde bitki kök sağlığı korunur, fazla su atılır ve bitki tabanı çürümeye karşı korunmuş olur. Bitkiler her ne kadar suya ihtiyaç duysa da bir diğer ihtiyaç duydukları şey oksijendir. Fazla su bitkiden uzaklaştırılmadığında bitkinin köklerine yeterli oksijen ulaşamaz. Yoksa normalde, fotosentez ile bitki tarafından gerekli oksijen alınır. Fakat fotosentez yapmak için de su gereklidir.
Bitkilerde Fazla Su Neye Sebep Olur?
Aşırı sulama, bitkide geri dönülmez büyük hasarlar bırakabilir. Eğer bitkinizde yeni yapraklar kahverengi çıkıyorsa ve alt yapraklar sarı renkteyse bu, bitkinin fazla su aldığına işarettir. Yukarıda fazla suyun çürümeye sebep olabileceğinden bahsettik. Öte yandan kök boğulması ile bitki kökleri gerektiği gibi yayılamaz ve dolayısıyla da bitkinin yetişmesi için gereken besinleri alması sınırlandır.
Özellikle artık saksı niyetine kullanılmaya başlayan materyaller dikkatinizi çekmiştir. Kimi zaman bir çaydanlık, kimi zaman bir kova ve kimi zamansa bir yoğurt kabı karşımıza çıkıyor. Bu tarz saksı niyetine kullanılan şeylerde de drenaj sağlanabiliyor; peki nasıl? Bitkinin altına kömür parçaları, büyük çakıl taşları, kum ve yosun gibi ürünlerle. Bunun dışında belirteceğimiz üç ek malzeme de drenaja oldukça katkı sağlar. İlk örneğimiz perlit. Perlit, içinde bulunan suyun gaza dönüşmesini sağlayan gözenekli ve toksik olmayan bir maddedir. Drenajı iyileştirmek ve havalandırmayı sağlamak için kullanılan bu malzeme zamanla sıkışmaya uğramaz. Vermikülit, hafif ve oldukça gözenekli bir diğer malzemedir. Yüksek su tutma kapasitesine sahiptir ve dolayısıyla da drenaj özelliği yüksektir. Perlitten farklı olarak havayı ve besin maddelerini de tutabilir. Öte yandan kum parçacıkları suyu ememez. Kireçli kumlar ve kumlu tuzlar ise bitkilere zararlıdır.
Aslında bitki yetiştirmek için kullandığınız saksılarda drenaj delikleri olsa bile sorun yaşanabilir. Fazla su kullanarak su israfını önlemek ve bitkiye zarar vermemek için her zaman yeteri kadar su kullanılmalıdır. Aynı zamanda bitki toprağının görünen kısmı kuru görünse bile dipteki topraklarda yeterli su olabileceğini de unutmayın. Genel olarak bakıldığında drenaj konusu her ne kadar karmaşık görünse de aslında bitkiyi korumak adına dikkat edilmesi gereken minik bilgiler olarak tanımlanabilir.
Drenaj Bitkiler İçin Neden Önemlidir?
İyi bir toprak, drenaj için de fayda sağlayacaktır. Peki iyi toprak nedir? Drenajı iyi olan, pH’ı dengeli olan, temel besin maddeleri içeren, zararlı mikroorganizmaların az olduğu, rengi ve kokusu normal olan topraklar iyi toprak olarak adlandırılır. İyi bir toprak, parçaları arasında geniş boşluklar barındırır. Bu sayede su ve diğer gerekli organizmaların hareketi kolaylaşır. Kumlu toprakta drenaj hızlıdır aynı zamanda organik gübre, turba veya kompostla su seviyesi de korunmuş olur. Öte yandan kil ağırlıklı topraklarda boşluk çok azdır, bu da drenajın yavaş olacağı anlamına gelir. Aynı zamanda bitkinin istediği, güzel yetiştiği toprak türünü tercih etmek de önem arz etmektedir. Mesela kaktüsler iyi drenajlı ve gözenekleri olan bir toprak isterler. Bu yüzden bitki yetiştirmeye karar verildiğinde bitki özellikleri ve toprak özellikleri iyi incelenmeli ve buna göre bir seçim yapılmalıdır.
Drenaj sorunu yaşayan topraklarda, bitki kökü sürekli ıslak olacağı için geç ısınır. Bu da bitkinin gelişmesine olumsuz bir etki sunar. Aynı zamanda hava sirkülasyonu da engellenir. Birçok bitki hastalığı da drenajı problemli olan topraklarda meydana gelir. Bu yüzden bitki verimliliği için drenaj önemlidir.
Bir de doğayı düşünelim. Toprağın yoğun yağış aldığı mevsimlerde drenaj sistemi sayesinde sel riski de azaltılmış olur. Aynı zamanda topraktaki tuzluluğun bitkiye zarar vermesi drenaj sayesinde önlenir. Düzenli sulamayla topraktan tuzlar uzaklaştırılır.
Peki, hangi bitkiler drenaj sistemini sever, hangileri sevmez? Öncelikle orkideleri ele alalım. Orkideler iyi bir kök havalandırmasına ihtiyaç duyarlar. Bu yüzden de drenaj gerektirirler. Keza Camellia olarak da bilinen Çin gülü de asidik olan ve drenajı iyi toprakları tercih eder. Sardunyalar da iyi drenajlı topraklarda yetiştirilir ve fazla su kök çürümesine sebep olabilir. Son olarak sukulentler de fazla suyu sevmez ve yine drenaj bu bitkilerin iyi bir şekilde yetişmesinde önemli bir rol oynar. Bir diğer tarafta ise de drenaja ihtiyaç duymayan bitkiler vardır. Yukarıda saydığımız bitkilere göre daha dayanıklı olan bu bitkilerin ilki adaçayıdır. Drenaj ve kuraklık problemlerine kaşı aynı sardunya ve biberiye gibi dayanıklıdır.
Bitki su tüketimini etkileyen birçok faktör vardır. Bunlar hava ve toprak nemi, bitki örtüsü, güneşlenme süresi, sıcaklık, rüzgar, toprağın işlenme durumu ve bitki cinsidir. Bu bitkilerin suya karşı dayanıklı veya dayanıksız olması da bazı faktörlere bağlıdır. Örneğin kimi bitkinin kuraklık toleransı daha fazladır. Yani az su ile yetinebilirler hatta öyle ki fazla su çürümelerine bile sebep olabilir. Çeşitli adaptasyonlar geçirip yapraklarını kapatabilen bitkiler de su kaybını sınırlayabilirler.
