Bonsai kısaca; ağaç ve çalıları saksıda yetiştirme sanatı olarak tanımlanabilir. Genel anlamda Bonsai; çalı ve ağaçları belirli disiplinlere bağlı kalarak saksı içerisinde cüce olarak yetiştirmeye dayanır. Hem dış hem de iç mekanlar için süsler oluşturmak için kullanılır. Bonsai tarihi ile alakalı derlediğim bu yazıda, size kısa bilgiler aktarmak istiyorum.
Bonsai’nin kelime kökenine biraz daha inecek olursak, Japonca’da karşımıza şu çıkıyor; Bon: Tray yani tepsi, sini gibi bir anlam. Sai: Planting yani ekim. Bu iki ayrı kelimenin birleşmesiyle birlikte Bonsai kelimesi ortaya çıkmıştır. Günümüze kadar da bu kelime kullanılmaya devam etmiştir. Kelimenin kökeninden de anlaşılabileceği üzere bonsai olarak eğitilen ağaç ya da çalılar, küçük saksılara yerleştirilir. Hatta bu saksılar o kadar az derinliğe sahiptir ki neredeyse tepsi gibidir. Yine de bu yazdığımdan, bonsailer neredeyse düz görünen yerlere dikilmelidir anlamını çıkartmamak gerekiyor.
İlk görselde dikkatinizi çekmiştir, o bonsainin saksısı neredeyse tepsi gibi, hiç derinlik yok. İkinci görseldeki ise biraz daha derince, ağacı tamamlayan bir derinliğe sahip. Burada aslında bonsai stillerine göre de saksılama yapılabiliyor. İlerleyen yazılarda bonsai stilleri ve örneklerini sizlerle ayrıntılı olarak paylaşmaya çalışacağım.
Bonsai Tarihi ve Gelişimi
Bonsai aslında Penjing olarak da bilinen bir Çin sanatından ilham alınarak ortaya çıkmıştır. Tarihi binlerce yıl öncesine dayanmaktadır. Penjiing Çin Anakarasında icra edilmiştir. Manzaralar oluşturmak için uzun süre ve emek vererek çalışılması gereken bir sanattır. Bu sanatta ağaçlar, insanlar, gölgeler hatta taşlar bile minyatür olarak yerine yerleştirilir. Çin ziyareti sırasında öğrencilerin ve budist rahiplerden ilham aldı. Ardından Japonya’da ağaçları küçük ve yayvan saksılarda yetiştirmeye başlamasıyla da Bonsai ortaya çıktı. Böylece bonsai Asya’da yayılmayı başardı.
Bonsai sanatına dair bir tarih paylaşıyor gibi görünsem de buradaki temel sanat Penjiing. Hachi no ki de Japonya’da yayılmaya başlayan Bonsai’ye verilen bir alt isim aslında. Derin karakterli, baskılı saksılara geçmekle birlikte bu stile Hachi no ki denir. En yaşlı bonsai ağacı Japon İmparatorluk Sarayı’nda yer alır. Buradaki ağaç; Pinus Parviflora (Japon Beyaz Çamı) türünde ağaçtır. 1623 ve 1651 yılları arasında hüküm süren Tokugawa Lemitsu tarafından yetiştirilmiştir.
Bonsai Sanatının Gelişimi
18. yüzyılın sonlarına yaklaşıldığında, bonsai sanatının ünü Japonya’da geniş kitlelere yayılmakta. Birden fazla şehirden gelen yoğun kalabalıkların katılımıyla sergiler açılmakta ve bonsailer halkın beğenisine sunulmakta. Burada da tarih 1781 ile 1788 arasına denk geliyor. Yani çok eski olan bu sanat, hem disiplinli hem görkemli sonuçlar doğurduğu için popüler olmuş. Asyalıların tam da istediği gibi terbiye ile eğitimi birlikte harmanlamıştır.
