Ceviz Ağacı Bakımı ve Yetiştirilmesi

Ceviz esasen Junlandaceae familyasına ait Junglans cinsine verilen genel bir isimdir. Karşılıklı dizilmiş yaprakları, aromatik bir kokluya sahip ağaç türleri ve bu ağaçların meyvesine ceviz adı verilmiştir. Ceviz cinsinin birçok farklı türü ve melezi bulunmaktadır. Bu rehberde Türkiye’de yaygın olarak bakımı yapılan adi ceviz ağacını ele alacağız.

Adi ceviz, bu familyaya ait olan Juglans regia türüdür. Boyları 40 metreye kadar çıkabilmektedir. Türkiye’de özellikle Doğu Anadolu Bölgesi’nde doğal olarak yetişmektedir. Bunun yanı sıra ülkenin dört bir yanında yetiştiriciliği yapılmaktadır.

Ceviz Ağacı Özellikleri

Ceviz ağacının gövdesinin kabuğu gümüşi gri renktedir. Parlak ve çatlaksız bir kabuğa sahiptir. Bu kabuk uzun yıllar boyunca çatlamadan kalmaktadır. Yaprakları aromatik bir kokuya sahiptir. Hızlı bir şekilde büyürler. Ceviz ağacının şekli genel olarak yayvan taç şeklindedir. Köklerinin derinliği ise 3 ila 5 metre arasında değişiklik göstermektedir.

Ağacın yaşı ilerledikçe kabuğun rengi koyulaşmaktadır. Bu ağacın yaprakları, yaprakçıktan oluşmaktadır. Yaprakçıklar geniş ve elips şekillidir. Uçları sivri olan yaprakların rengi ise yeşildir.

Bodur Ceviz Ağacı

Halk arasında bazı türlerin yan dalları sayesinde fazla verim vermesi nedeniyle çok büyümemesi bodur ceviz ağacı adlandırmasını doğurmuştur. Bu asında yanlış bir tabirdir. Bunlar normal ceviz ağaçlarıdır.

Yerli ceviz ağaçları 12 metreye kadar uzamaktadır. Chandler ve Fernor gibi yabancı ceviz ağaçları ise en fazla 7 metreye kadar uzamaktadır. Bunun temel nedeni fazlaca ürün vermeleridir. Bu sebeple bodur ceviz fidanı olarak adlandırılmaktadır. Bu türler ilk yıllarında dahi ceviz verebilirler ve iyi bir gelir getirirler.

Chandler, Fernette, Fernor, Pedro, Franquette en çok bilinen yabancı bodur ceviz ağacı çeşitleridir. Şebin, Kaman 1, Yalova 1 ve Bilecik ise en çok bilinen yerli cinslerdir. Bu aşılı ceviz türleri, laboratuvar ortamında geliştirilmiştir. Son dönemlerde Ronde, Tulara ve Howard gibi türler de popülerlik kazanmıştır.

Bodur ceviz ağacı türleri, dikiminden altı, yedi yıl sonra ağaç başında 20 ila 30 kg arasında ürün vermektedir. Bu sebeple ticari olarak bu ağacı yetiştirenler bu türleri yaygın olarak tercih etmektedir. 1100 rakım üzerinde verimini kaybeden bodur ceviz ağacı türleri, sert iklimleri, alkalik ve tuzlu toprakları sevmezler.

Ceviz Ağacı Bakımı

Ceviz ağacı bakımı son derece kolaydır. Bu ağaç toprak ve iklim konusunda seçici değildir. Bu nedenle Türkiye’nin dört bir yanında kolaylıkla yetiştirilebilmektedir. Bu ağacın yetiştirilmesi konusunda en önemli konu sulamadır. Sulamaya dikkat ettiğiniz zaman yıllar içinde ciddi oranlarda meyve almak mümkündür.

Toprak İşleme

Eğer ceviz ağacınızı sonbahar ya da ilkbahar mevsimlerinden birinde diktiyseniz, toprağını çok derine inmeden sürmelisiniz. Eğer gerekli görüyorsanız, toprağı sürdükten sonra çapalamak faydalı olacaktır. Sürme işleminde dikkat etmeniz gereken en önemli konu ise gövdesine ya da köklerine zarar vermemeye dikkat etmenizdir.

Toprağın sürülmesinin temek amacı, hem havalanmasını sağlamak hem de yabancı ot kontrolünün yapılmasıdır. Yetişkin bir ağaç için bu durum sorun olmasa da ceviz ağacı fidanı için bu uygulama oldukça önemlidir. İhtiyaç olması durumunda ceviz ağacı fidanı etrafındaki yabancı otları yaz aylarında da temizlemeniz gerekir.

Sulama

Ceviz ağacı bakımı ve yetiştirilmesinde en fazla dikkat edilmesi gereken konu sulamadır. Bu ağaç kazık köklüdür ve geniş dalları vardır. Bu tip ağaç türlerinin tamamının bol suya ihtiyacı vardır. Sulamanın, ağacın kapladığı alan kadar yapılması gerekir. Toprağın yüzeyinde ağacın kapladığı metre kare başına 1000 – 1500 litre suya ihtiyacı vardır. Bu durum elbette yağışlarla birlikte toplam miktardır. Yıl içerisinde yağan yağışlar, genel olarak ceviz ağacının bütün sulama ihtiyacını karşılamaktadır. Ancak sıcak mevsimlerde sulamaya özen göstermek gerekir. Yine kurak kış mevsimlerinde de sulama yapılması faydalı olacaktır.

Özellikle ceviz ağacı fidanı dikildikten sonra ilk 4-5 sene boyunca sulamaya dikkat edilmektedir. Eğer bahçenizin toprak geçirgenliği yüksekse ve ağacınızın dikim çukurları derindeyse, sulama periyotlarını sıklaştırabilirsiniz. Ceviz ağacının dikim çukuru seviyesi, gelişim sürecini de etkimektedir.

Özellikle kurak yaz aylarında yapılacak olan sulama, ağacınızın genel sağlığını doğrudan etkilemektedir. İlkbahar aylarında ise ağacın doğru ve hızlı bir şekilde gelişmesi ve meyve vermesi açısından su ihtiyacının tam olarak karşılanması gerekir. Bahar aylarında ve yaz aylarında bu ağacı susuz bırakmak, gelişmenin yavaşlamasına neden olacaktır. Bu durum meyve miktarını ve kalitesini de etkileyecektir.

Sonbahar ayları geldiğinde ise ceviz ağacı sulama işlemini azaltmalısınız. Özellikle kış aylarının soğuk geçtiği ve erken donma ihtimali olan yerlerde bu aylarda sulama yapmak, ağaca zarar verecektir. Bu tip bir iklimde ve dönemde yapılan sulama ağacınızı kurutabilir. Hasattan önce son bir kez sulama yapabilirsiniz. Eğer yağışlar çok azsa hasat işleminin bitiminde bir kez daha sulama yapabilirsiniz. Hasat sonrasında yapılacak sık sulama ağacın uykuya geçmesine neden olabilir.

Ceviz, suyu seven bir ağaç olmasına karşın, taban suyu yüksek olan arazilerde yetiştirilmemelidir. Bu tip arazilerde ya hiç yetişmeyecek ya da çok yavaş bir gelişim gösterecektir.

Ceviz Ağacı Ne Zaman Sulanmalı?

Ceviz ağacını sulamak için belirli periyotları takip etmeniz gerekir. Yukarıda da belirttiğimiz gibi gelişim dönemi olan bahar ve yaz aylarında sulama yapılması gerekir. Bunun yanı sıra ceviz meyvesi misket büyüklüğüne geldiğinde de sulama yapılmalıdır. Yine meyvenin içi olgunlaşırken, gübreleme yapılırken, budama sonrasında ve hasattan iki hafta öncesinde sulama yapılmalıdır.

Eğer yaşadığınız iklimde geç donlar yaşanıyorsa, ağacınız uyanmadan önce sulama yapılması, geç uyanmayı sağlar. Bu durum bitki için daha faydalıdır.

Ceviz Ağacı Sulama Yöntemleri

Ceviz ağacı fidanı dikiminden sonraki sene, salma sulama yönteminden uzak durulması gerekir. Salma sulama, ağacınızın ihtiyacı olan mineral ve gübreleri yok edebilmektedir. Bu sulama yönteminin bir diğer dezavantajı ise kök diplerinde çok fazla su biriktirmesidir. Bu durum kök çürüklerine neden olabilmektedir.

Ceviz ağacı fidanı ya da olgunluk dönemi fark etmeksizin damlama sulama en ideal yöntemdir. Damla sulama yönteminde, ağaç nemsizlikten hasar görmez ve bir seferde az miktarda su kullanılır. Suyun damlacıklar eşliğinde köklere iletilmesi, ceviz ağacı için en faydalısıdır. Suyun ulaştığı alanın gölge olması buharlaşmasını da engellemektedir. Bu sayede çok daha uzun süre boyunca ağacın kökleri nemli tutulabilmektedir. Bu durum sudan tasarruf anlamına da gelmektedir.

Damlama yöntem sayesinde ağacın kökleri ihtiyacı olan nemi alır bu sayede meyveler de çok daha kaliteli ve fazla olacaktır. Bitkinin sıra aralarının sulanmaması, yabani otların büyümesine de engel olmaktadır. Toprak üstünde kalan kısımlar sulanmadığı için hastalık durumu da yaşanmamaktadır. Aynı zamanda damlama sulama sayesinde gübrelerden de yüksek verim elde edilmektedir. Damlama yöntem ağaçlarınızı ne miktarda sulamak istediğinizi düzenlemek konusunda da avantaj sağlamaktadır.

Ceviz Ağacı Meyve Verdiğinde Sulama

Ceviz ağacınızın meyve vermeye başladıysa sulanma ihtiyacı fidana göre farklılık gösterecektir. Eğer sonbahar ve kış aylarında yağışlar yetersizse, ilkbahar aylarından hasat dönemine kadar sulama yapılmalıdır. Bu sayede meyve içinin kaliteli bir olgunluğa erişmesi sağlanabilir. Bunun yanı sıra yetersiz su; iç kararması, güneş yanığı ve lekelenme gibi sorunlara da yol açabilmektedir. Ceviz ağacı çiçeklenmeye başladıktan sonraki hafta sulamaya başlamanız gerekir.

Ceviz ağacı köklerinin tamamına eşit oranda sulama yapmanız gerekir. Bu nedenle sulama sisteminize dikkat etmelisiniz. Ceviz ağacı sulama işleminde kimyasal atıklardan etkilenmemiş su kullanmalısınız.

Tüm bu durum göze alındığında, ceviz ağacı fidanı dikmeden önce sulama problemi olmayan bir arazi bulmanız gerekir. Sulama konusunda hazırlıklı değilseniz, araziniz ceviz ağacı yetiştirmeye uygun olmayabilir.

Gübreleme

Ceviz ağacı bakımı için dikkat edilmesi gereken konulardan biri de gübrelemedir. Gübrelemenin özenli bir şekilde yapılması gerekir. Genel olarak, ağaçlar ihtiyaç duydukları besinleri topraktan kökleri sayesinde alır. Eğer toprakta bu besinler yoksa ya da azalmışsa sonradan eklenmesi gerekir. Bu sebeple yüksek miktarda ceviz ağacı dikimi yapmak istiyorsanız, öncelikle toprak analizi yapmanız gerekir. Bu analiz için toprağın farklı katmanlarından örnekler almak daha faydalı olacaktır. Toprağa uygun bir gübre çeşidi ve ne kadar gübre kullanılması gerektiği, laboratuvarlarda kimyasal testlerle tespit edilmektedir.

Laboratuvarda yapılan testler sonrasında, ceviz ağacının ihtiyacı olan fosfor, potasyum, azot, demir, çinko gibi elementlerin gübre içerisinde yeteri kadar olmasına dikkat edilebilir. Eğer hayvansal gübre kullanmak istiyorsanız, uzun süreler boyunca açıkta bekleyen, yanmış küçükbaş hayvan gübresi daha etkili olacaktır. Büyükbaş hayvan gübresi de kimi durumlarda tercih edilebilse de, bu gübrelerin zararı da olabilir.

Yaprak dökme zamanı geldiğinde, ağacın altına gübresi sermeli, ilkbahar aylarında ise çapalama yaparak toprağa karıştırmak daha doğru olacaktır. Eğer arazinizdeki toprak yeterince beslenmezse, zamanla hasat ettiğiniz meyve de azalacaktır.

Ceviz Ağacı Gübreleme Yöntemleri

Ceviz ağacı gübreleme yöntemleri arasında en doğruları yukarıda bahsettiğimiz yüzeye serpme, damlama sistemiyle gübreleme ve bandalama sistemidir.

Türkiye’de yetiştirilen ceviz ağaçlarında en sık görülen eksiklik demirdir. Demir eksikliği, sürgünelerin uç yapraklarından başlayarak dipteki yapraklara doğru azalarak kendini belli eder. Demir eksikliğinin temel nedeni, toprağın pH değerinin yüksek olması ve kireç miktarının fazla olmasıdır. Taban suyunu yüksek olması da demir seviyesini etkilemektedir.

Çinko da sık görülen eksikliklerden bir diğeridir. Çinko eksikliği, sürgünlerin uçlarında yer alan yaprakların normalden daha küçük olmasıyla kendini belli etmektedir. Bunun yanı sıra boğum araları da dardır. Yapraklar birbirine daha yakın, üzerlerinde minik sarı lekeler varsa bu durum çinko eksikliğini gösterebilir.

Ceviz Ağacı Nasıl Budanır?

Ceviz ağaçlarının budama ihtiyacı fazla değildir. Ancak belirli zamanlarda budama yapılması fayda sağlayacaktır. Budamanın mutlaka nasıl yapılacağını bilen bir kişi tarafından yapılması gerekir. Yanlış budama uygulamaları nedeniyle ağacın taç yapısı bozulabilir. Budama yönteminde, ağaçta kuruyan ve birbirine karışan dalların düzeltilmesi gerekir. Budama, taçların ışıktan daha rahat biçimde yararlanması için yapılmalıdır.

Ceviz ağacı budama yapılmadığı zaman taçlar düzensiz olarak gelişecektir. Fazla verim olması dallarda kırılmalar yaşanmasına neden olabilir. Aynı zamanda budama yapılmaması meyvenin kalitesini düşürecektir. Erken uyanmalar, ağacın doğal yapısını bozacaktır.

Ceviz Ağacı Ne Zaman Budanır?

Ceviz ağacı budaması kış ve yaz aylarında yapılabilir. Kış aylarında yapılacak olan budama genel olarak verimi artırma amacıyla yapılmaktadır. Ağaçlar biçimsel olarak düzenlenir. Yaz budaması ise daha çok tamamlayıcı niteliktedir. Yaz aylarındaki budama güneş alımını artırmak için yapılır. Bu dönemde yapılan işleme yeşil budama adı da verilmektedir. Eğer ağacınız çok fazla gelişim gösterdiyse yaz budamasının yapılması gerekir. Çok hızlı büyüyen sürgünler kesilerek, seyreltme amacıyla kesimler yapılmalıdır.

Ceviz ağacını budamak için en iyi dönem yaprak dökümünden başlayarak, ilkbaharın başına kadardır. Ceviz ağacı budamasında tepe budaması, şekil budaması, göz budaması, bakım budaması ve ürün budaması yöntemleri kullanılabilir.

Ceviz Ağacı Budama İşleminin Faydaları

Ceviz ağacını doğru bir şekilde budamanız, kısa zamanda daha iyi meyve almanızı sağlar. Bu sayede ağacınız güneş ışığından daha çok faydalanacaktır. Ayrıca ağacınızın genel formu ve dallarının gelişimi de kontrol altına alınır. Budama sayesinde ilaçlamalardan daha fazla verim elde edilebilir.

Ceviz ağacının budanması, verimi düşen ağaçlar için de son derece önemlidir. Budama sayesinde bu ağaçlar gençleşerek yeniden meyve vermeye başlayabilir. Ayrıca budama meyve kalitesinin de artmasını sağlar.

Ceviz Ağacı Hastalıkları ve Zararlıları

Ceviz ağacında en sık görülen hastalık, ceviz antraknozudur. Bu hastalık ağacın küçük yapraklarında, genç sürgünlerinde, sağlarında ya da meyvelerinde görülebilir. Kendisini küçük siyah lekelenmeler ve noktalar şeklinde belli etmektedir. Eğer bu hastalık çok yayılırsa, ağaçta yaprak kalmayacaktır. Sonbaharda dökülen yaprakların toplanmasıyla birlikte, hastalığın yayılması da önenmiş olur.

Bu hastalıkla mücadele etmek için hazır prepatlarla ağacın gövesinin ve dallarının ilaçlanması gerekir. Bordo bulamacı bu prepatlar içerisinde en meşhurudur. Bordo bulamacı yumuşak çekirdeği olan ve meyve veren ağaçlarda kullanılmaktadır. Kimi durumlarda sert çekirdekli meyve ağaçlarından da dal yanığı, yaprak delen, bakteriyel kanser gibi hastalıklarla mücadele etmek için kullanılabilir.

Bordo bulamacı bahar aylarında kullanıldığında ertesi yıl gerçekleşecek hastalıklara karşı güçlü bir önlemdir.

Ceviz Ağacı Bakım Takvimi

Ceviz ağacı fidanı bakımı için 12 ay boyunca yapmanız gerekenler şu şekilde;

• Ekim: Gübreleme programının belirlenmesi için toprak analizi yapılmalıdır. Hasatın artından kalan hasat artıkları ve kuruyan meyvelerin bahçeden uzaklaştırılmalı ve yeni fidanlar için fidan çukurları açılmalıdır.
• Kasım: Toprak işleme ve gübrele işlemlerine devam edilmelidir. Eğer yeni fidanlar dikilecekse, bunlar için yeni fidan çukurlarının açılmasına devam edilir ve bu çukurlardaki toprağın oturması beklenir.
• Aralık: Bu ayda hava koşulları bulunduğunuz iklimde uygunsa fidan ekimine başlanır.
• Ocak: Bu ay bitkinin uyku sürecinde olduğu dönemdir. Çiftlik gübresi verilmediyse, bu ayda gübre verilmesi gerekir.
• Şubat: Bu ayda bordo bulamacı ile ilaçlama yapılmalıdır. Uygulamanın ayın ilk haftasında yapılması gerekir. Bu sayede yeni sezonda ağacın bakteriyel hastalıklara yakalanma riski minimuma indirilir. İlaçlama yağmur olasılığı olmayan günlerde yapılmalı ve gözlerin uyanmamış olmasına özen gösterilmelidir. Eğer uygun hava koşulları varsa toprak işlenmeye başlanmalıdır.
• Mart: Bu ayda ağaçlar uyanmaya başlar. Bu nedenle toprak işleme bu ayda bitilmelidir. Aynı zamanda budama işleminin bu ayda tamamlanması gerekir.
• Nisan: Bitki bu ayda uyanmaya başlar ve kök çalışmalarını hızlandırır. Ceviz ağacının uyanmasıyla birlikte ihtiyaç varsa azotlu ve potasyumlu gübrelemenin yapılması gerekir. İhtiyaç varsa ağacın etrafındaki yabani otların temizlenmesi için çapa yapılmalıdır.
• Mayıs: Ceviz ağacının sulama programına başlanmalıdır. İhtiyaç varsa yeşil sürgün budamalarının yapılması gerekir. Yine ihtiyaca bağlı olarak ot çapası yapılmalı, azotlu ve potasyumlu gübre verimine devam edilmelidir. Ayın sonuna doğru ise aşı altındaki sürgünler budanmalıdır.
• Haziran: İklim koşullarına bağlı olarak sulamaya devam edilebilir. Azotlu ve potasyumlu gübreleme işlemine de bu ayda devam edebilirsiniz. Bu ayda yabani ot ve zararlılara karşı da önlemler alınmaya devam edilmelidir.
• Temmuz: Bu ayda gübrelemeye ve sulamaya devam edebilirsiniz. Daha önce haftada bir sulama yapılırken, bu ayda sulama haftada iki güne çıkarılır. Temmuz ayında, kullanılan gübre oranların ve gelecek yılın gübreleme programının yapılması için yaprak analizi gerekmektedir.
• Ağustos: Bulunduğunuz iklimde hava kuraksa, sulamaya haftada iki olacak şekilde devam edebilirsiniz. Gübrelemeye bu ayda devam edilir. Gübrelemede sıvı, organik gübrelere yer verilmemelidir.
• Eylül: Sulama ve gübrelemenin son bulması gerekir. Hasat bu ayda başlar. Hastalık varsa, yalnızca bu ağaçlara yönelik ilaç uygulaması yapılmalıdır. Bahçedeki yabani otlarla mücadele ise devam etmelidir.

Ceviz Ağacı Hakkında Sık Sorulan Sorular

Ceviz ağacı hakkında sık sorulan sorular ve cevaplarını aşağıda bulabilirsiniz.

Ceviz Ağacı Kaç Yıl Yaşar?

Ceviz ağaçları, doğru bakım koşulları sağlandığı takdirde 400 yıla kadar yaşayabilmektedir.

Ceviz Ağacı Ne Zaman Dikilir?

Ceviz ağacı kasım ve mart ayları arasında dikilebilir. Bunun için en uygun zaman ise iklim koşulları uygunsa aralık ayıdır.

Ceviz Ağacı Nasıl Dikilir?

Ceviz fidanı kökleri 60 santim derinde kalacak şekilde açtığınız çukurlara yerleştirilerek dikilir. Açık köklü bir fidanınız varsa 1,5 metre derinliğe çukur açarak dikim yapmak gerekir.

Ceviz Ağacı Suyu Sever Mi?

Ceviz ağacı suyu seven bir bitkidir. Sulama periyotlarına yaşadığınız iklime ve hava koşullarına bağlı olarak dikkat edilmesi gerekir. Ağacın kökleri daima ihtiyaç duyulan nemi almalıdır.