Kardelen, esasen tek bir bitki değil bir cinsin adıdır. Kış mevsiminin sonunda karların içinde çiçek açan tüm bitkilere halk arasında kardelen denmektedir. Bununla birlikte eğer bir kardelen çiçeği yetiştirmek istiyorsanız, hangi tür olduğunu bilmeli buna uygun bakım uygulamalısınız. Bu yazımızda genel olarak kardelen cinsine dair bilgiler vererek, yetiştirme bakımına ilişkin ortak ipuçlarından bahsedeceğiz.
Kardelen, Amaryllidaceae familyasının Galanthus cinsidir. Son derece zarif bir çiçektir fakat oldukça hassastır. Çiçeğe ne kadar az dokunulursa, ömrü de o derece uzun olacaktır. Genellikle 900 ila 1800 metre yükseklikte, nemli topraklarda kış aylarının sonunda kendi kendine çıkar.
Bağlı Türler
Kardelen çiçeği türleri, amarsillisgillerin alt sınıfı olan Kardelengiller içerisinde nitelendirilmektedir. Bu alt sınıf içerisinde 8 farklı cins ve 31 tür yer almaktır. Kardelen türlerinin anavatanı oldukça geniştir. Avrupa, Anadolu, Akdeniz, Ortadoğu ve Kafkaslar’da yüksek noktalarda yetişir. Türlerine bağlı olarak kış mevsiminin başında, ortasında ya da sonuna doğru çiçek açarlar. Bunların yanı sıra bazı türleri sonbahar mevsiminin sonunda ve ilkbaharda çiçek açar. Çiçek açmasının ardından birkaç hafta ya da türüne bağlı olarak bir iki ay sonra yaprakları sarararak kurur. Soğanları ise yaz boyunca uykuda kalır ve sonbahar ayında yeniden faaliyete geçer.
- Galanthus alpinus – Dağ kardeleni
- Galanthus cilicicus – İçel kardeleni
- Galanthus elwesii – Kardelen
- Galanthus fosteri – Boynueğrice
- Galanthus gracilis – İnce kardelen
- Galanthus koenenianus – Garipçe
- Galanthus krasnovii – Kışçanı
- Galanthus peshmenii – Peşmen kardeleni
- Galanthus plicatus – Boğaz kardeleni
- Galanthus plicatus subsp. byzantinus – İstanbul kardeleni
- Galanthus plicatus subsp. plicatus – Boğaz kardeleni
- Galanthus rizehensis – Rize kardeleni
- Galanthus trojanus – Truva kardeleni
- Galanthus woronowii – Akçabardak
- Galanthus x valentinei – Melez kardelen
- Galanthus x valentinei nothosubsp. subplicatus – Melez kardelen (alt tür: subplicatus)
Bu Cinse Ait Genel Bakım Özellikleri
Eğer bahçede ya da saksıda kardelen çiçeği yetiştirmek istiyorsanız, soğanlarını sonbahar aylarında ekmeniz gerekir. Bahçede toprak çok verimsiz değilse, kardelen için sıkıntı olmayacaktır. Saksıda yetiştirmek istiyorsanız toprak oldukça önemlidir.
Toprak
Saksıda kardelen çiçeği bakımı yapmak istiyorsanız torf toprak kullanmanız iyi olmayacaktır. Herhangi bir orman, bahçe de ya tarladan humuslu kara toprak alarak, bunu kullanmalısınız. Bu toprağa ayrıca biraz dere kumuyla birlikte az yanmış koyun gübresi kullanırsanız çok iyi olacaktır.
Saksıda bakım yapacağınız çiçek için toprak karışımda 5 ölçü kara toprak, 2 ölçü dere kumu ve 1 ölçü gübre kullanmalısınız. Soğanları bu karışım içerisinde 5 santim kadar gömmeli ve sulamalısınız.
Sulama ve Konum
Kardelen çiçeğini ektiğiniz saksıyı dışarıya koymalısınız. Konumun mümkün olduğunda soğuk ve hiç güneş almayan bir yerde olması gerekir. Toprak kupkuru kaldığında sulama yapmak gerekir. Ocak ayı ortasından itibaren ise saksının güneşli bir yere alınması gerekir. Konumlandırmanın her durumda dışarıda yapılması gerekir.
Kardelen soğanını bahçede ekecekseniz, kış aylarında iyi güneş alan bir yere ekmelisiniz. Mümkünse güneye bakan, önü açık bir yer olmalı. Kardelen yaprakları kış mevsiminin ortasından itibaren uzun süre güneş aldığında, sonraki yıl çiçeklenmesi o kadar iyi olur. Bu nedenle güneş oldukça önemlidir.
İlkbahar ayları geldiğinde hava ısınır ve kardelenin yaprakları kurur. Soğanlar sonbaharda hava soğuyana kadar uykuda kalacaktır.
Yaz Bakımı
Kardelen soğanları yaz aylarında kuru halde bekler. Eğer saksıda kardelen çiçeği yetiştirecekseniz, hangi türe sahip olduğunu iyi bilmeniz gerekir. Bazı türler toprakta kuru kalmaya dayanıksızdır. Kuru ve sıcak ortamlarda soğanları ölür. Örnek vermek gerekirse Karadeniz kardeleni soğanı, yaz boyunca uzun süreler kupkuru kalmamalıdır. Toprağın kuru kalma süresi en fazla 15 gün olmalıdır. Saksıların sonbahara kadar gölgeli ve rüzgar alan bir yerde tutulması gerekir. Sonbahar mevsiminde Ekim ayı geldiğinde soğanları sökmeli ve toprağı yeniden hazırlamalısınız. Bunu yapmazsanız her yıl daha fazla zayıflayacaktır.
Kardelen Türlerinde Çoğaltma
Kardelen çiçekleri solduktan sonra yaprakları henüz yeşilken çok rahatsız etmek gerekir. Kökleri rahatsız etmek ve sıcak hava dalgasıyla şoklamak bitkinizi yıpratacaktır. Kardelen çiçekleri çoğaltmak için en iyi dönem sonbahar aylarının başıdır. Bu dönemde soğanları sökmeli ve ayrılabilecek olanları ayırmalısınız. Sonrasında yukarıda anlattığımız gibi yeniden ekmelisiniz.
Sık Sorulan Sorular
Kardelen çiçeğinin yetiştirilmesi, bakımı ve özellikleriyle ilgili olarak sık sorulan sorular ve cevapları aşağıdaki gibidir.
Yetiştiği Yerler
Kardelenler, nemli ortamları çok sever. Marmara’da ve Karadeniz’de yüksek kesimlerde oldukça yaygın biçimde yetişen bitkilerden biridir. Bazı cinsleri Güney Doğu Anadolu’da da yetişebilir. Bunun yanı sıra evlerde balkon, teras gibi açık alanlarda ve bahçelerde de yetiştirilebilir bir bitkidir.
Çiçeklenme Dönemi
Kardelenlerin kesin açma zamanını söylemek oldukça zordur. Ocak ayından Mart ayına kadar farklı zamanlarda açan türleri vardır. Bunun yanı sıra bazı türleri sonbahar ayında da açabilir. Doğal ortamında genel olarak kış ortasında, karların arasından açarlar.
Evde Bakımı
Kardelenin evde yetiştirmek pek mümkün değildir. Saksıda bakım yapılabiliyor olsa da mutlaka açık havada bakılması gerekir. Bu nedenle balkon, teras, cam önü gibi yerlerde yetiştirmek gerekir. Aynı zamanda bahçede de bakım yapılabilir. Kardelen çiçeği bakımı oldukça kolaydır. Çok fazla ilgiye ihtiyacı yoktur. İyi bir şekilde çiçeklenmesi için kış aylarında güneş alması oldukça önemlidir. Kardelenler dikildiği ilk yıl çiçek açabilir. Doğru bakım yapıldığında sonraki sene daha fazla çiçek üretirler.
Toplanmasının Olması
Türkiye’nin birçok farklı bölgesinde kardelen türleri kendiliğinden yetişir. Ormanlarda, kayalık alanlarda, orman kenarlarında yetişen kardelen çeşitlerini toplamak ise yasaktır. Kardelenlerin koparıldığı tespit edilmesi halinde idari para cezası uygulanır.
