Glayöl çiçeği kuvvetli güneş alan yerlerde ve yumuşak topraklarda güzel bir şekilde gelişen oldukça farklı bir bitkidir. Kesme çiçekçilikte, ticari olarak yaygın biçimde yetiştirilir.

Glayöl, İridaceae (Süsengiller) familyasına ait olan Gladiolus cinsine aittir. Süs bitkileri genel olarak tür adıyla bilinir. Bazı süs bitkilerinin tüm türleri ise cins adıyla bilinir. Glayöl böylesi bilinen bitkilerden biridir. Latincede, Gladious kılıç, Gladiolus ise küçük kılıç anlamına gelir. Bu bitkiye ‘kuzgun kılıcı’ da denmektedir.

Glayöl Soğanı

Glayöl çiçeğinin soğan yapısı bildiğimiz gibi değildir. Bu soğan şeklindeki bir yumrudur. Adına korm denen bu yapı bir yıllık ömre sahiptir. Bu çiçek soğuk dönemde uykuya geçer, sıcakta ise gelişime devam eder. İlkbahar aylarında gelişimine başlayan glayöl çiçeği yapraklanırken, soğanın üstünde yeni bir ana soğan ve yavrular oluşur. Bunların anası olan soğan ise kurur.

Glayöl Çeşitleri

Glayöl çiçeğinin 260 civarında farklı türü bulunur. Bu türlerin büyük bir bölümünün anavatanı Afrika’nın güney yarısıdır. Bunun yanı sıra Avustralya kökenli birkaç türü de vardır. Genel olarak küçük yapılı çiçekleri vardır. Büyük çiçekli türleri ıslah edilerek yüzyıllar içinde kesme çiçek sektöründe değerli hale gelmiştir.

Akdeniz civarındaki ülkelerde, kıyı şeridi boyunca bahçelerde süs bitkisi olarak kullanılmaktadır. Kullanılan bu türler, Akdeniz iklimine tam uyumludur. Bu bitkilerin çoğu ise hibrit çeşitlerdir. Hibrit olmasına karşım tohumdan yetişirler ve sonraki nesilleri de aynı özellikleri taşımaya devam eder.

Bahçede Yetişen Glayöl Çeşitleri

Glayöl çiçeklerinin boyları genel olarak 25 ila 40 santim arasında değişiklik gösterir. İdeal bir hava koşulu ve bakımıyla 60 santime kadar uzamaları da mümkündür. Bahçenizde ve balkonda glayöl yetiştirmek istiyorsanız bunları tercih etmeniz gerekir. Uzun boylu olanları seralarda yetiştirilir ve kesme çiçekçilikte kullanılır. Bahçelerde ve balkonlarda uzun boylu glayöl çeşitleri kolayca kırılabilir. Bahçenizde ya da balkonunuzda yetiştirebileceğiniz glayöl çeşitlerinden bazıları Gladiolus communis, Gladiolus nanus ve Gladiolus murielae’dir.

Gladiolus Murielae

Glayöl çeşitleri içerisinde murielae son derece zarif bir görünüme sahiptir. Kış aylarında eksi 20 dereceye kadar dayanabilen bu tür, hoş bir kokuya da sahiptir. Eğer çok sert don olaylarının yaşandığı bir iklimde bu bitkiye bakmak istiyorsanız, sonbaharda soğanları sökebilir ve serin bir yerde ilkbahara kadar koruyarak yeniden dikebilirsiniz.

Bu türün çiçek açma dönemi yaz mevsiminin başından eylül ayının sonuna kadardır. Hava şartlarına bağlı olarak yılbaşına kadar çiçek açabilir. Boyları genellikle 50 santim ve 1 metre arasında değişiklik gösterir. Eğer bulunduğunuz yer çok rüzgar alıyorsa, bir değneğe bağlamak fayda sağlayacaktır. Bütün gün güneşli bir konumda duruyorsa fazla uzamayacak ve destek istemeyecektir. Bol Bol çiçek açması için doğrudan güneşi uzun süreler boyunca almalıdır.

Gladiolus Nanus

Küçük yapılı ve kısa boylu olan bu tür, gösterişli çiçeklere sahiptir. Bu türün farklı bazı hibritleri ve kültivarları bulunmaktadır. Kış aylarındaki eksi 30 dereceye kadar soğuklara dayanıklıdır. Kış aylarında bu türü korumanıza gerek yoktur. Buna karşın kışın don olayları fazla oluyor ve sert geçiyorsa, toprak yüzeyini bolca kuru yaprakla örtmeniz daha iyi olacaktır.

Gladiolus Communis

Bu tür glayöl çeşitleri arasında sıklıkla tercih edilendir. Kış aylarında eksi 30 dereceye kadar soğuklara dayanabilir. Gösterişli çiçekleri vardır. Özellikle  Gladiolus communis subsp. byzantinus çeşidi bahçeler için oldukça uygundur.

Ticari Olarak Glayöl Çiçeği

Bu bitki, ticareti en fazla yapılan çiçeklerden biridir. Kesme çiçekçilikte yaygın olarak kullanılır. Suda bekletilmeye uygun olması nedeniyle vazolarda kullanılmaya da uygundur. Satışa çıkan çiçekler gonca halindeyken kesilir ve açmaları beklenir.

Çiçekçilerde yerini alan çiçeğin goncalarının en alttan birkaçının açtığını görebilirsiniz. Goncaların hepsi açılmış olan çiçekler genel olarak tercih edilmemektedir. Tüm çiçekleri açmış olan bitki ancak birkaç gün dayanırken, goncaları olan bitki ise çok daha uzun süre güzelliğini korumaktadır.

Glayöl Çiçeği Bakımı

İlkbaharın başında dikilmeye başlanan bitkinin bakımı sonbahar ayında son bulur. Eğer iyi bir bakım yaparsanız, her sene glayöl soğan sayınız artacaktır. Bu bitki zaman içinde her yıl daha fazla çiçek açacaktır.

Glayöl Ne Zaman Çiçek Açar?

Bu bitki ilkbahar ayında toprağa ekilmesinin ardından ortalama üç ay içerisinde çiçek verir. Gladiolus murielae gibi türler suyu çok severler. Geç çiçek açtıkları için çiçekleri solduktan sonra sulamanın bırakılması gerekir.

Glayöl Soğan Ekimi

Soğanlar dikeceğiniz ortamın mutlaka havadar, esintili ve güneş alan bir yer olması gerekir. Eğer böyle bir yer bulamazsanız, birçok hastalık oluşmaya başlayacaktır. Soğanlar soğukta aktif olmazlar, bu nedenle hava ısınana kadar acele etmenize gerek yok. İlkbahar aylarında don tehlikesi geçtikten sonra yaşadığınız yere bağlı olarak mart ya da nisan ayında glayöl soğanı ekimini yapabilirsiniz. Bahçede ekerken toprağın 20 santim kadar derinden çapalamanız gerekir. Daha iyi bir gelişim için bolca kompost ve yanmış sığır gübresi karıştırmalısınız. Daha sonra soğanların ekileceği yeri kazarak dip kısma bu karışımı eklemeli ve soğanları üstüne yerleştirmelisiniz. Soğanların yaklaşık olarak 15 santim kadar derinde kalması gerekir.

Soğanları ektikten sonra iyi bir şekilde sulamalısınız. Soğanların arasında en azından 15 santim kadar aralık olmasına dikkat etmelisiniz. Sık yağış alan yerlerde ne kadar seyrek olursa o kadar iyi olacaktır. Soğanlar çok yan yana olursa, yağışların ardından mantar hastalıklarının oluşma ihtimali de artacaktır.

Toprak

Glayöl çiçekleri en iyi, havadar ve süzek topraklarda yetişirler. Ayrıca kompost ile su tutuculuğunun artırılması ve bolca gübreli doğal humuslu toprakları severler. Böylesi bir toprak hazırlamanız, çiçeğin hızlı bir şekilde gelişmesine destek olacaktır.

Sulama

Sulamanın ilkbahar aylarında iyice kuruduğu zaman yapılması gerekir. Eğer bu aylarda toprak tamamen kurumuyorsa sulama yapmanıza da gerek yoktur. Yapraklar güçlendikten sonra ise toprak yüzeyi kurudukça sulama yapmak gerekir.

Gübreleme

Glayöl soğan ekimini yaparken gübreli bir karışım hazırladıysanız o yıl için yenden gübreleme yapmaya gerek yoktur. Eğer iklim koşullarınız da uygunsa soğanı söküp saklamanız gerek yoktur. Ancak kış aylarının sonunda soğanları sökmeli, toprağı yeniden çapalamalı ve gübrelemelisiniz.

Gübreli bir toprak hazırlamadıysanız, bitkiye iyice güçlendiğinde ve çiçek açmaya birkaç hafta kaldığında 15 günde bir kez sıvı potasyum gübresi vermeniz gerekir. Çiçek açana kadar en fazla iki kez vermeniz yeterli olacaktır. Sulamaların yalnızca sabah saatlerinde yapılması gerekir. Bu sayede hastalıklara karşı önlem almış olursunuz.

Çiçeklerin solmasıyla birlikte gübre şerbeti vermeniz, yavru soğanların gelecek yıl için çok daha iyi duruma gelmelerini sağlar. Bir ay boyunca sulamayı ihmal etmemeli, sonrasında ise ilginizi kesmelisiniz.

Glayöl Soğanlarının Kışın Saklanması

Sonbahar aylarında bitkinin yaprakları kurumuyor ancak çürüyorsa kesmeniz gerekir. Çürüyen yapraklardaki hastalık soğanlara ulaşabilir. Kış aylarında donma ihtimali varsa ve glayöl soğanlarını söküp alacaksanız, dikkatli davranmanız gerekir. Özellikle yaprakları hala kurumamışsa ve özenli davranmazsanız yavru soğanlar düşecek ve kaybolacaktır. Bu soğanları esintili ve kuru bir yerde, kuruyana kadar bekletmeniz gerekir. Sonrasında kuruyan yaprakları ve kökleri ayıklamalısınız.

Soğanların dış kabuklarında, dökülecek gibi olan kısımları ayıklayabilirsiniz. Ancak tamamen soymayı denemeyin. Daha sonra bir kutuya kuru perlit ve kuru torf doldurarak, soğanlarınızı içine gömmelisiniz. Serin ve kuru bir yerde saklanmaları gerekir. Evinizde böyle bir alan yoksa buzdolabının alt gözlerinde dahi saklayabilirsiniz.

Eğer çiçeğinizi kış aylarında sökmüyorsanız, yaklaşık 4 yılda bir kez sökmeli ve seyrekleştirerek tekrar dikmelisiniz. Soğanlar sürekli olarak çoğaldıkları için bir süre sonra sıkışık bir duruma gelebilirler. Bu durumda da çiçek verimi azalacaktır.

Kış aylarında soğanların ıslak toprakta kaldığı için çürüme riski bulunmaktadır. Bu nedenle yaşadığınız bölgede don olayı yaşanmasa dahi sonbahar aylarında soğanları söküp saklamanız daha iyi olacaktır.

Glayöl Çiçeği Çoğaltma

Bu bitki her yıl büyüklü küçüklü soğanlar verecektir. Bunlarla çiçeğinizi çoğaltmanız oldukça kolaydır. Her yıl kış aylarında soğanları söküyorsanız, bu yavruları kaybetmemeli ve saklamalısınız. Kış aylarında soğanlar toprakta kalıyorsa, üç ya da dört yılda bir bitkinin soğanını sökmeli ve yavruları ayırmalısınız. Büyükleri aynı konuma yeniden ekebilirsiniz. Yavruları ise sağlıklı bir şekilde büyüyecekleri ayrı bir yere dikmelisiniz. Yavru soğanların bakımı ve yetişkinlerle aynıdır. Dolayısıyla yavrulara, yukarıda verdiğimiz bilgiler ışığında aynı bakımı yapabilirsiniz.

Tohumla Çoğaltma

Glayöl çiçeği tohumu ile de üretilebilir. Ancak bu bitki ancak dört, beş yıllık sürede çiçek açacak olgunluğa ulaşacaktır. Bu nedenle tohumla çoğaltmanızı tavsiye etmiyoruz. Bunun yerine her yıl verdiği yavru soğanlarla üretmek, çok daha kolay ve başarılı olacaktır.

Buna karşın yine de tohumla çoğaltmak isteyebilirsiniz. Vazodaki çiçeğinizden tohum alarak, yetiştirmeyi deneyebilirsiniz. Vazoda bitkiniz yeterince olgun tohum geliştirmelidir. Bu olgunluğa ulaşması için sık sık su değiştirmelisiniz. Tohum oluştuğunda acele etmeyin. İyice olgunlaştıklarında almalı ve hemen ekmelisiniz. Bir santim kadar derine gömdükten sonra tohumları güneşli bir yerde tutmalısınız. Bir hafta gibi kısa bir sürede çimlenmeyi görebilirsiniz. Kış aylarına kadar ise minik soğanlar yetiştirecektir. Sonrasında yapılacak olanlar ise yukarıda verdiğimiz bakım bilgileriyle aynıdır.

Glayöl Çiçeği Hastalıkları ve Zararlıları

Bu bitki çeşitli mantar hastalıklarına oldukça yaygındır. Mantar hastalığı bitkinin yapraklarına ve çiçeklerine zarar verdiği gibi önlenmezse soğanlara kadar ulaşacaktır. Bu hastalığın temel nedeni ise esintili ve güneşli bir yerde olmamasıdır. Bitkinin devamlı olarak esinti alması şarttır. Eğer bu şartlar oluşmuyorsa hastalıkları engellemeniz mümkün değildir.

Bitkiyi yalnızca sabahları sulamanız gerekir. Gece ıslaklığı da bu bitkide birçok soruna yol açabilir.