Köknar, Pinaceae (çamgiller) familyasından Abies türü bitkilerdir. İğne yaprakları bu ağaç türleri köknar olarak da bilinmektedir. Bu türün kendine özgü bir formu bulunmaktadır. Yaprak dökmeyen göknarların 48 ila 56 arasında farklı cinsi olduğu bilinmektedir. Kokusuyla, gövde kabuklarıyla, iğne yapraklarıyla ve kozalaklarıyla çamgiller ailesinin diğer türlerinden ayırt edilebilirler. Yapraklarının alt yüzeylerinde beyaz çizgiler bulunmaktadır. Bunun yanı sıra kozalakları ne kadar büyük olursa olsun yukarıya doğru gelişmektedir. Kuzey yarımkürenin dağlık ormanlarında doğal olarak yaygınlaşmakta ve gelişmektedir.
Dağılımı
Göknar ağaçları dünya üzerinde geniş bir dağılıma sahiptir. Kuzey ve Orta Amerika’da, Avrupa’da, Kuzey Afrika’da ve Asya’da dağ ormanlarında sıklıkla karşılaşabileceğiniz bir türdür. Ilıman bölgelerin yüksek dağlık alanlarında, Himalayalarda ve Türkiye’de doğal olarak yetişen ağaçlardan biridir. Türkiye’de 213 bin hektarın üzerinde saf göknar ormanı bulunmaktadır.
Bu cinse ait olan türler 40 metreye kadar uzayabilmektedir. İğnemsi yapraklarının dallara tek tek tutturulmasıyla sedir ağacından ve çamgiller familyasının diğer üyelerinden ayırt edilir. Abies cinsi içerisinde farklı türlerin tanımlanması ise yapraklarına ve kozalaklarına bağlı olarak yapılmaktadır. Yaprakların boyutları, düzeni ve kozalağın şekli hangi tür olduğunun belirlenmesinde kullanılmaktadır.
Yapraklar
Göknar cinsinin iğneye benzer yaprakları, küçük bir vantuza benzeyen taban ile dallara bağlanır. Yaprakların dala bu şekilde bağlanması göknarlara, çamgiller ailesinde benzersiz bir özellik katmaktadır.
Sibirya göknarı gibi bazı türlerde yapraklar önemli ölçüde düzleşmiştir. Hatta kimi zaman preslenmişçesine bir görüntü dahi sunabilmektedir. Göknarların yapraklarının altında beyazımsı çizgiler bulunmaktadır.
Birçok göknar türünde yaprakların üst yüzeyleri yeşil ve parlaktır. Bazı nadir türlerinde ise yaprakların daha mat, grimsi, yeşilimsi ya da mavimsi olduğunu görebilirsiniz. Bu türün yapraklarının uçları genel olarak aşağı ya da yukarı yönlü olarak çentiklidir. Ancak gümüş göknar gibi bazı türlerinde yuvarlak, mat ya da keskin dikenli yapraklarla da karşılaşabilirsiniz. Bu türün genç bireylerinde yapraklar genel olarak daha keskindir. Sürgünlerinden çok çeşitli olarak yayılırlar. Kozalak taşıyan dalların üst yaprakları daha kısa, kıvrık ve keskin bir görünüm sergilemektedir.
Kozalaklar
Göknarın kozalakları yayılım için gerekli tohumları içermektedir. Bu kozalaklar türüne bağlı olarak 5 ila 25 santim uzunluğundadır. Dik ve silindirik şekilli olan kozalaklar olgunlaştıklarında parçalanarak tohumların serbest kalmasını sağlamaktadır. Bu dik ve silindirik kozalaklar, kozalak taşıyan diğer ağaçlara göre oldukça spesifik bir görünüm sergiler. Ladin türlerinin aksine, göknarların kozalakları aşağıya doğru sarkmazlar. Büyük ve görece olarak ağır sayılabilecek kozalaklar dahi yukarıya doğru büyümektedir.
Olgun kozalakların rengi genellikle kahverengidir. Buna karşın Doğu Karadeniz göknarı ve büyük sahil göknarı gibi türlerinin genç bireylerinde yeşil kozalaklar görülebilmektedir. Bunun yanı sıra Kore göknarı ve alpin göknarı gibi bazı türlerde mor ve mavi renkli kozalaklar da görülebilir.
Morfoloji
Kuzey yarım kürenin dağlık ormanlarında yaygın olarak karşılaşabileceğiniz bu türün yaprakları yaz-kış boyunca yeşildir. Dar konik bir şekilde gelişim göstermektedir. Bu özelliği nedeniyle yılbaşı ağacı olarak yaygın olarak tercih edilmektedir. Gövdesi genellikle çatallanma göstermemektedir. Kozalaklarının yukarıya doğru gelişmesi nedeniyle dikkat çeken göknarların kökleri son derece kuvvetlidir. Kazık kök olan bu türün ortalama yaşam süresi yaklaşık 70 yıldır.
Ekoloji
Göknar türleri yarı gölge ortamlarda iyi derece gelişim göstermektedir. Genel olarak nemli orman topraklarını daha fazla tercih etmektedir. Buna karşın kumlu ve killi topraklarda da iyi biçimde gelişim gösterirler. Kireçli topraklardan hoşlanmayan göknarlar, yaz aylarında da yağışlı ve serin ortamları tercih ederler. Bununla birlikte bazı türlerinin farklı iklim koşullarına da adapte olduğu bilinmektedir
