Birbirine benzemeyen şekillere sahip olan haseki küpesi çiçeği, klasik bir bahçe süs bitkisidir. Yalınkat ve katmerli haseki küpesi çiçeğinin birçok hibrit ve kültivarı vardır. Yüzyıllardır süs bitkisi olarak kullanılan çiçeklerden biridir.
ranunculaceae (Düğünçiçeğigiller) familyasına ait olan bu bitki Aquilegia cinsindendir. Bu cinsin 70 civarında farklı türü bulunur. Kuzey yarımkürede ormanlarda, dağlık bölgelerde ve çayırlarda doğal olarak yetişir. Bu çiçek latince Aquilegia vulgaris türüdür. Bu tür, diğer türlerle melezlendirilmiş ve birçok hibrit, kültivarı üretilmiştir.
Osmanlı dönemlerinden bu yana bitkiseverlerin favorilerinden biri olan haseki çiçeği, adını da bu dönemde almıştır. Osmanlı döneminde elit tabaka kadınların taktığı küpelere benzediği için bu çiçeğe haseki küpesi adı verilmiştir.
Haseki Küpesi Özellikleri
- Haseki küpesinin her renkten, birbirine benzeyemeyen çiçekleri vardır. Klasik süs bahçesi bitkilerinden biridir. Yalınkat ve katmerli çeşitleri vardır.
- Yerli olanları pek toprak seçmezler ve güneşten zarar görmezler. Uzun ömürlü olan bu bitki, kökünden çoğalarak yaşamaya devam eder. İthal olan çeşitleri ise humuslu ve süzek topraklarda, az güneş altında yetişir. Bu türler genel olarak bir ya da iki yıllık yetişir ve tohumdan hızlı bir şekilde büyür.
- Kış aylarında eksi 40 dereceye kadar dayanabilir. Soğuk aylarda hiçbir şekilde koruma istemez. Bununla birlikte şiddetli yaz sıcakları bu bitki için uygun değildir. Bu nedenle sıcak yerlerde bahçede doğuya bakan duvar diplerinde yetiştirilmelidir.
- Bahçelerde ve parklarda ilkbahar aylarında süs bitkisi olarak yaygın olarak kullanılır. Bunun yanı sıra kesme çiçekçilikte de sıklıkla karşınıza çıkabilir.
Haseki Küpesi Bakımı
Haseki küpesi yarı güneş, yarı gölge alanları çok sever. Uzun saatler boyunca güneş aldıkları ya da koyu gölge alanlar bu bitkiye göre değildir. Bahçede humuslu ve çürüntülü toprakta çok iyi gelişirler. Sulanmasının ise toprak üst yüzeyi kuruduğunda yapılması gerekir.
Konum
Bu bitkinin iyi bir şekilde gelişmesini istiyorsanız, aydınlık bir ortam sağlamanız gerekir. Bununla birlikte uzun ağaç ya da duvar gölgesindeki yarı güneşli yerlerde çok daha iyi gelişecektir. Bitkiyi karanlık bir ortamda bırakırsanız, daha az gelişim gösterir.
Toprak
Haseki küpesi yetiştirmekte toprak çok önemli bir konu değildir. Toprak konusunda fazla seçici bir bitki değildir. Bununla birlikte besin açısından zengin olan bir toprak ideal olarak yetişmesini sağlar. Birkaç türü dışındaki tüm haseki küpeleri; nemi iyi tutan, drenajı iyi topraklardan hoşlanır. Bahçenize ekim yapmadan önce toprağın gevşetilmesi ve eski köklerden temizlenmesi fayda sağlar. Bunun ardından toprağı tırmıklamanız iyi olacaktır. Besin içeriğini artırmak için kompost karıştırmanız da faydalı olacaktır.
Sulama
Haseki küpesi çiçeği çeşitlerinin iyi şekilde gelişim sağlaması için hafif nemli bir zemin gerekir. Toprağın tamamen kurumasına izin vermemelisiniz. Bunun yanı sıra su birikintisi olarak kadar sulama yapmamalısınız. Aqueligi flabellata gibi türler, kuraklığa karşı son derece dayanıklıdır. Doğal ortamında yüksek yerlerde yaşadığı için zayıf topraklara ve kuraklığa karşı dayanıklı bitkilerdir. Buna karşın fazla suyu hiçbir türü tolere edememektedir.
Gübreleme
İlkbahar aylarında gübre vererek, bitkinin çiçek açmasını teşvik edebilirisiniz. Bunun için toprağın alt kısmına koyabileceğiniz kompost uygun olaraktır. Bitkide ahır gübresi gibi alternatifleri tercih etmemeniz gerekir. Bu tip gübreler kök kısımlarını yakabilirsiniz. Bu nedenle bu türdeki gübrelerden uzak durmalısınız. Eğer doğru bir toprağınız varsa, gübreleme büyük oranda ihtiyaç değildir. Hiç gübreleme yapmasanız da olur.
Haseki Küpesi Fidesi Ekimi
Yerli olanlar ve bodur olmayan ithal çeşitleri 30 ila 40 santim mesafeyle dikmelisiniz. Bodur çeşitlerini ise ortalama olarak 25 santim aralıklarla ekmelisiniz. İlkbahar mevsiminin ortasında ise diplerini hafif biçimde çapalamalı ve kompost ya da torf toprak yayarak karıştırmalısınız. Bu sayede haseki küpesi çiçeği fidesi daha iyi şekilde gelişecek ve coşacaktır.
Çiçeklenme
Haseki küpesinin çiçek açma dönemi ilkbahar ayının ilk iki ayıdır. Kendi haline bırakırsanız, tomurcukların kalitesinde düşüş yaşanacaktır. Bu durumda tohumlar etrafa yayılır ve kendi kendine çimlenmeye başlar. Çiçeklenmenin birkaç hafta gibi kısa sürmesini istemiyorsanız solan çiçekleri koparmalısınız. Bu sayede henüz açılmayan tomurcukların gelişimi daha iyi olacaktır. Tomurcukları tükenen yan sapları yok etmeniz gerekir. Tümü bittiğinde ise ana sapı dipten kesmelisiniz. Bu sayede yeni saplar çıkaracaktır. Her ne kadar ilki kadar çok çiçek açmasa da gayet güzel olarak çiçeklenecektir.
Haseki Küpesi Çoğaltma
Yerli olan bitkinin çiçeklerini iki farklı yöntemle çoğaltabilirsiniz. Bunlar tohumla ve kökten ayırma yöntemidir. Bu çoğaltma yöntemleri sonbahar ya da kış aylarında yapılabilir. İthal olanlar ise yalnızca tohumla çoğaltılabilir.
Haseki Küpesi Tohumu Nasıl Ekilir?
Haseki küpesi tohumu çimlenme süresi iki ayı bulabilir. Bu nedenle sabır göstermeniz gerekir. Bunun yanı sıra tohumları çimlendirmek için kış üşümesi süreci yaşamalarını sağlamak gerekir. Eğer doğru usulle yapılmazsa tohumların çimlenmeme ihtimali çok yüksektir.
- Haseki küpesi yetiştirmek için tohumları sonbahar ve kış aylarında bahçenize gelişigüzel şekilde serpebilirsiniz. Bunun dışında hiçbir şey yapmanıza gerek yoktur. İlkbahar aylarında havalar ısındığı zaman bu tohumlar kendi kendine çimlenecektir.
- İkinci usulde ise tohumları kış mevsiminin sonunda ekebilirsiniz. Mart ayının ilk haftasında toprak yüzeyine tohumları serptikten sonra sulamalısınız. Toprak suyu emdikten ve süzüldükten sonra naylonla kapatmalısınız. Kuzeye bakan soğuk ve karanlık bir yerde bekletmelisiniz. Nisanın ikinci haftasında naylonu açmalı, yarı gölge ve yarı güneş bir yere almalısınız. Toprağın üstü hafifçe kuruduğu zaman sulama yapmalısınız.
- Eğer iklim şartlarınız ve durumunuz yukarıdaki iki usule uygun değilse, kış üşütmesi yaşatamayacaksanız tohumları poşet içerisinde nemli bir toprak karışımında buzdolabında bekletmelisiniz. Bu sürenin en azından 5 hafta olması gerekir. Sonrasında toprakla karışık olan tohumları alın ve ekeceğiniz yere serperek sulayın. Haseki küpesi fidesi yeterince büyüdüğü zaman esas yerlerine dikebilirsiniz.
Haseki Küpesi Fidesinin Çiçeklenmesi
Haseki küpesi fidesi, kış aylarının ardından ilkbaharda çiçek açar. Yeni geliştirilen ithal kültivar ve hibritlerden birini erkenden ekmişseniz, yaza doğru çiçek açacaktır.
Farklı renklerde çiçek açarlarsa, polenleri kolayca birbirine ulaşır. Bu sayede tohumlarından farklı birçok melez oluşur. Bu yolla elde ettiğimiz tohumlardan kendinize özel yeni çeşitler elde edebilirsiniz.
