Botanik adı Codiaeum Variegatum olan kroton bitkisi, Euphorbiaceae familyasının bir üyesidir. İç mekân bitkileri arasında oldukça popüler bir yeri olan krotonun bakımı ise oldukça zordur. Bu yönüyle bitki bakımına yeni başladıysanız, kroton sizi üzebilir. Tropikal bir bitki olan kroton, değişken ışık koşullarını, sıcak ortamları, bol suyu ve nemli mekânları sever. Soğuk ortamlarda yaprak dökmeye başlarlar. Büyük bir çalı şeklinde gelişen bitki, üç metreye kadar uzayabilmektedir. Buna karşın iç mekanlarda 1,5 metreyi pek aşmazlar.
Bitkinin yeni gelişe yaprakları genel olarak birkaç ay boyunca yeşil kalır. Daha sonra güneşin de etkisiyle kızarmaya başlar. Yapraklarının şekli ise türüne bağlı olarak çeşitlilik gösterir. Ülkemizde en çok düz oval yapraklı çeşidi bulunmaktadır.
Genel Bakış
Kroton bitkisinin ana vatanı Malezya ve Hindistan’dır. Çok yıllık ve yaprak dökmeyen çalı olarak kabul edilen bu bitkinin ismi Yunancada ‘kene’ anlamına gelmektedir. Bunun temel sebebi tohumunun kene şeklinde olmasıdır.
Bitkinin yaprakları birçok farklı renk, şekil ve boyutta olabilir. Yaşına bağlı olarak yapraklar tamamen siyahlaşacak kadar koyulaşabilmektedir. Eğer bu bitkiye bahçenizde bakmak istiyorsanız hava sıcaklığının daima 10 derecenin üzerinde olması gerekir.
Kroton bitkisinin onlarca farklı çeşidi vardır. Mona Lisa, Irene Kingsley, Ann Rutherfor bunlardan yalnızca bazılarıdır. Birçok çeşide karşın tek bir türün olması ender rastlanan durumlardan biridir. Genetik olarak kararsız olması nedeniyle her bir kroton bitkisi benzersiz bir yapıya sahiptir. Bu çeşitler yapraklarının çeşitlerine göre alt bölümlere ayrılmaktadır.
Çeşitleri
Kroton bitkisinin onlarca çeşidi arasından en popüler olanları ise şu şekildedir;
- Codiaeum Variegatum “Gold Star”: Bu çeşidi sarı benekli yeşil, dar ve doğrusal yapraklara sahiptir. Ortalama olarak yirmi santim kadar büyürler.
- Codiaeum Variegatum Var Pictum: Yaprakları oldukça geniş olan bu tür, ev bitkisi olarak hayli dikkat çekmektedir. Yaprakları sarı, kırmızı, turuncu, mor, yeşil ve bronz renk tonlarına sahiptir.
- Codiaeum Variegatum “Petra”: Pembe, turuncu ve sarı damarlı oval şeklindeki yeşil yapraklara sahiptir. Bir ila iki metre arasına kadar boyları uzayabilmektedir.
Bakımı
Çok yıllık bir bitki olarak kroton, yıllar boyunca yaşamını devam ettirebilmektedir. Kış aylarında bitkinin bir kısmı ölse dahi, ilkbahar geldiğinde yeniden filizlenmek için aynı kökleri kullanırlar. Bakımı zor olan kroton bitkisi için azami özen göstermeniz gerekir.
Toprak Seçimi
Turba yosunuyla birlikte iyi drene olan bir saksı toprağı seçmeniz yeterli olacaktır. Kroton toprağı suyu tutmamalı ancak nemi muhafaza etmelidir. Kroton bitkileri hiçbir koşulda ıslak, su dolu toprakta bırakılmamalıdır. Toprağın ideal pH seviyesi 4,5 ile 6,5 arasındadır.
Işık
Kroton bitkisinin meşhur renkli yaprakları, ortam ışığından doğrudan etkilenirler. Bu bitki aydınlık ortamları sever. Bununla birlikte doğrudan güneşin altında bırakılmaması gerekir. Filtrelenmiş olarak gelen güneş ışığı kroton bitkinizi memnun edecektir. Eğer bitkiyi gölge bir alanda konumlandırırsanız yaprakların rengi olumsuz etkilenecek hatta solacaktır.
Sıcaklık
Kroton bitkisi için ideal sıcaklık aralığı 16 ila 26 derece arasındadır. Bu bitkileri pencere ve kapı gibi soğuk hava akımları oluşabilecek yerlerde konumlandırmamalısınız. Bunun yanı sıra bitkiyi klima ve radyatör gibi ısıtıcı cihazlardan da uzak tutmalısınız. Bu tip cihazlar bitkiyi kısa bir sürede şok edecek ve onlara zarar verecektir.
Su ve Nem
Kroton bitkinizi gelişme mevsimi boyunca sık sık sulamalısınız. Bunun yanı sıra yapraklara su püskürtmek de ihtiyaç duyduğu nemi alması açısından önemlidir. Kış aylarında sulama sıklığını iki haftada bire düşürebilirsiniz.
Bitkinin toprağının genel olarak nemli tutulması gerekir. Zaman zaman toprağın kuruluğunu parmağınızla test edebilirsiniz. Eğer toprak kurumaya başlamışsa su verebilirsiniz. Bu bitkiler kuraklığa dayanıklı değildir. Nemden yoksun olduklarında yapraklar solmaya ve düşmeye başlar. Bunun yanı sıra yaprakların rengi de nem eksikliğinden etkilenmektedir.
Ortam nemini yüzde 40 ila 80 arasında tutmanız, bitkinin ihtiyacını karşılayacaktır. Eğer bu ortam nemini sağlayamıyorsanız, bitkinin altına nem tepsisi yerleştirebilirsiniz. Tepsiye bolca çakıl taşı ve su koyarak, saksının altına koymanız nem seviyesini artıracaktır. Bu noktada tepsideki suyun saksıya değmemesine dikkat etmelisiniz. Aynı zamanda diğer bitkilerle grup halinde tutmak da nem seviyesinin artmasına yardımcı olacaktır. Bitkiye günlük olarak su püskürtmek örümcek akarlarına karşı da etkili bir önlemdir. Sulama yaparken fazla su vermekten kaçınmalısınız. Toprak sürekli ıslak olduğunda kök çürümeleri kaçınılmaz olmaktadır.
Gübreleme
Krotonları birçok farklı bitki besiniyle gübreleyebilirsiniz. Hem potasyum hem de azot bakımından yüksek değerlere sahip gübreleri tercih edebilirsiniz.
NPK oranı açısından, ortadaki sayının daha düşük olması gerekir. Ortadaki sayı fosfor değerini göstermektedir. 8-2-10 gibi NPK oranlarına sahip gübreler en iyi sonuçları verecektir. Büyüme mevsimi boyunca sıvı bir gübre tercih etmeniz faydalı olacaktır.
İlk gübrelemenin Şubat ayının sonunda ya da Mart ayının başında yapılması gerekir. Mayıs ayında ikinci gübreleme ve Temmuz ayının ortasında son gübrelemenin yapılası gerekir. Sonbahar ayında ise gübreleme yapmaktan kaçınmak gerekir. Bitki bu aylarda kışa hazırlanmaya başlayacaktır. Gübre vermek bitkinin bu hazırlığını kesintiye uğratabilir.
Düzenli olarak gübre kullanmayı da tercih edebilirsiniz. Bu durumda yalnızca büyüme mevsimi boyunca ayda bir kez hafif ve seyreltilmiş gübreleme yapmalısınız.
Çoğaltılması
Kroton bitkinizi çoğaltmak konusunda üç farklı yol kullanabilirsiniz. Bunlar içerisinde başarı şansı en fazla olan yarı olgun dal çeliğidir. Bunun yanı sıra suda köklendirme ve tohumla da bu bitkiyi çoğaltabilirsiniz.
Yarı oldun dal çeliği yöntemini ilkbahar mevsiminin ortasından yaz mevsiminin ortasına kadar kullanabilirsiniz. Normal şartlarda yarı olgun dallar kullanılsa da kroton bitkinizde bir yıllık tam olgun dalları da kullanabilirsiniz.
Suda köklendirme yöntemini ise ilkbahar ayının sonunda yapmalısınız. Köklerin esintili bir yerde kalması gerekir. Bu kökler 3 santimi aştığında, köklendirme toprağı hazırlayarak buraya eklemelisiniz. Köklendirme hormonu kullanmanız başarı şansınızı artırabilir. Altı haftanın ardından yeni bitkinizi esas toprağına alabilirsiniz. Bu noktada bitkinin köklerini kumlu topraktan fazla arındırmamaya çalışmalısınız.
Kroton bitkisinin tohum vermesi için çok dallı olması ve birkaç dalından çiçek açması gerekir. Tek dalda çiçek açtığında öncelikle erkek çiçekler çıkacaktır. Onlar solduktan sonra ise dişi çiçekler gelişir. Bu süreçte dişi çiçekler polenlenemediği için tohum oluşmamaktadır. Fazla dallardan çiçek açtığında birinde erkek diğerinde ise dişi çiçekler yetişecektir. Kroton çiçek tomurcuklarını ilk gördüğünüzde kesmelisiniz. İkinci gelen çiçeklerden tohum alabilirsiniz. Bu tohumlar kroton bitkisine benzerlik göstermeyebilir. Bunun temel nedeni aynı tür içindeki çeşitlilik ve melez bitkilerdir.
Kroton Bitkisinin Budanması ve Saksısının Değiştirilmesi
Kroton bitkisini budamak daha iyi bir gelişim göstermesini sağlayacaktır. Büyüme mevsiminin başında bitkiyi budamanız gerekir. Budanan yerler yeniden büyüyecektir. Budama sırasında ölü dal ve yaprakların da kesilmesi gerekir. Bu noktada dikkat etmeniz gereken bir seferde sapın üçte birinden fazlası kesmemektir.
Saksı değişiminin ise yine ilkbahar aylarında yapılması gerekir. Bir boy daha büyük saksıya almak yeterli olacaktır. Bu saksı değişimi işlemi sırasında budama işlemini de gerçekleştirebilirsiniz. Saksı değişiminin ardından bitkiyi sulamayı unutmayın. Bir saksıdan diğerine alırken eğer kökler bağlanmış gibi görünüyorsa, nazikçe ayırabilirsiniz.
Problemleri
Eğer yapraklarını kaybediyorsanız, bitkiniz bazı sebeplerden strese girmiş demektedir. Bu stres faktörleri çok çeşitli olabilir. Öncelikle yeterince ışık alıp almadığını kontrol etmelisiniz. Saksının konumunu günde 4 ila 6 saat ışık alabileceği bir yere taşıyabilirsiniz.
Bir diğer sorun ise aşırı sıcaklardır. Bitkiyi pencere, koridor ve kapı ağzı gibi cereyan yapabilecek yerlerden uzak tutmalısınız. Bunun yanı sıra klima ve ısıtıcı gibi cihazlardan gelen hava akımlarından da korunması gerekir. Yaprak kaybının en önemli nedenlerinden biri de sulama rutinidir. Aşırı sulama ya da yetersiz sulama bitkiyi strese sokabilir.
Yine zararlıların istila etmesi ve gübreleme dengesizliği bitkinizi strese sokmuş olabilir. Bu bitki hastalık ve zararlılara karşı dayanıklı olmasına karşın unlu böcek ve örümcek akarı gibi zararlıların istilasıyla karşılaşabilirsiniz. Eğer istila belirtisi görüyorsanız yaprakları temizlemeniz gerekir. Bu önlem işe yaramadıysa neem yağı kullanabilirsiniz. Eğer bu da istilayı bitirmediyse kimyasal ilaçlara yönelebilirsiniz.
Kroton bitkiniz kıvrık yapraklı değilse ancak yapraklar kıvrılıyorsa bu durum aşırı gübrelemeye işaret edebilir.
Kroton (Codiaeum Variegatum)
