Kuşkonmaz (Asparagus)

Kuşkonmaz çok yıllık çiçekli bir bitkidir ve halk arasında ‘’serçe otu’’ olarak adlandırılmaktadır. Birçok vitamin ve mineral içeriğine sahip kuşkonmaz, antik çağlarda yaygın olarak kralların yiyeceği olarak tüketilmektedir. Kuşkonmaz bitkisi pek çok yemeğe katılarak tüketilebilir, özellikle kalp-damar, üreme, bağışıklık ve kemik sağlığı için oldukça yararlıdır. Sindirim sistemini çalıştıran ve kilo verme dönemine yardımcı olan kuşkonmaz, ülkemizde en fazla Manisa, Muğla ve Aydın’da yetiştirilir. Bu yazımızda yararları saymakla bitmeyen kuşkonmaz bitkisinin özelliklerini, yetiştirme koşullarını ve kuşkonmaz bitkisi ile ilgili aradığınız bütün bilgileri kolaylıkla bulabilirsiniz.

Kuşkonmaz Nedir?

Kuşkonmaz bitkisi zambak ailesinin bir üyesi olup, “filiz” anlamına gelen Yunanca bir sözcükten türetilmiştir. Kuşkonmaz da zaten filize benzemektedir ve filizlerin yaklaşık 300 farklı çeşidi vardır. Genellikle yeşil olan kuşkonmazlar içerisinde klorofil bulundururken beyaz kuşkonmazlar ise karanlıkta yetiştiğinden dolayı klorofil içermez. Mor renkli kuşkonmazlar ise kanser tehlikesini düşüren fitokimyasallar açısından zengindir ve oldukça güçlü bir antioksidan olan antosiyaninler ile doludur. Çoğunlukla ilkbaharda yetişirler.

Kuşkonmaz Hangi İklimi Sever?

Kuşkonmaz, iklim olarak pek fazla seçici bir bitki olmayıp, özel bir iklim ve toprak türüne ihtiyaç duymaz. Fakat hasat için, az yağışlı ya da hiç yağışlı olmayan iklimlerde yetişmesi daha iyi sonuç verir.

Kuşkonmaz İçin Uygun Toprak Özellikleri Nelerdir?

Kuşkonmaz yetiştiriciliğinde en önemli görevi üstlenen unsurlardan birisi de topraktır. Kuşkonmaz, yer fıstığı haricinde hemen hiçbir kültür bitkisinin yetişemediği kadar hafif türdeki toprakları sevmektedir. Bu özellikteki topraklarda uygulanacak iyi bir gübreleme şekli ile yüksek verime ve kaliteli kuşkonmaz yetiştiriciliğine ulaşabilirsiniz. Bunun tam aksine ağır topraklarda kuşkonmaz yetiştiriciliği yapmak çok daha zor ve risklidir. Ağır toprak türlerinde taç çürümesi ve bitki ölümleri yüksek miktarda artış gösterir. Kuşkonmaz yetiştiriciliğinde toprak türünün nitelikleri göz ardı edilmeyecek seviyede belirleyici rol oynar. Kuşkonmaz bitkileri için 5.0-8.0 pH değerleri arası ideal değerlerdir.

Kuşkonmaz Hangi Bölgede Yetişir?

Kuşkonmaz çeşitleri dünyanın birçok bölgesinde yetiştirilmektedir. Kuşkonmazın yetiştiği ülkeler arasında Türkiye’de bulunmaktadır. Ülkemizde kuşkonmaz yetiştiriciliğine son yıllarda başlanmıştır. Fakat ekonomik getirisi yüksek olduğu için devlet çiftçileri bu konu da teşvik etmekte ve gerekli desteklerde bulunmaktadır. Türkiye’de en fazla kuşkonmaz yetiştirilen yerler ise Muğla, Manisa ve Aydın’dır. Dünyanın en büyük kuşkonmaz yetiştiriciliği ise Çin’de yapılmaktadır.

Kuşkonmaz Hangi Aylarda Ekilir?

Kuşkonmaz hangi aylarda ekilir sorusunun cevabı ise mart ya da nisan ayı ortalarından haziranın 15’ine kadar ürün veren, mevsimi en fazla üç ay süren nadide bir sebzedir. Kuşkonmaz, sonbaharda kuruduğu için havaların soğuk olduğu dönemlerde ekilmesi tavsiye edilmez. Mart ayından itibaren tezgahlarda yerine almaya başlayan kuşkonmaz, haziran ayına kadar satışı devam edilmektedir. Kısa süreli tezgahlarda bulunduğundan dolayı, özellikle bahar aylarında kuşkonmaza gösterilen ilgi oldukça fazladır.

Kuşkonmaz Nasıl Yetiştirilir?

Kuşkonmaz tohumu, organik madde ve harç yönüyle zengin toprağa ihtiyaç duymaktadır. Çimlenme problemini yaşamamak için tohumların, 3 cm derinliğe ekilmesi gerekir. İlk olarak kuşkonmaza can suyu verilir. Toprak nemli olacak biçimde sulanmalıdır. 3-4 hafta arasında kuşkonmaz tohumları çimlenmeye başlar. Çimlenme aşamasından sonra düzenli sulama ve bakım yapılması şarttır. Kuşkonmazın boyu ilk yıl 30 cm’e kadar uzar ve sonbahar aylarına doğru kuşkonmaz kurumaya başlar. Kış ayını kuru bir biçimde bitirir. İlkbahar aylarına yaklaşırken pençeler, köklerden sökülür. Toprağın üzerinde olan kuru bölümlerin kesilmesi gerekir. Pençelerin taç kısmında yeni sürgün uçları bulunmaktadır. Bu pençeler ekim yapmak için uygundur. Pençeler uygun boyuta geldiğinde saksıdan çıkartılarak daha büyük bir alana ekilmesi şarttır. Pençelerin ekilmesi gereken toprak 50 cm’e kadar sürülür ve sonrasında tekrar sürülür. Bu süreçten sonra toprak ekim için hazır hale gelir. Toprağın üstünde yaklaşık 40 cm’e yakın karıklar oluşturulur. Açılan karıkların içine gübre dökülür ve kuşkonmaz fideleri (pençeler) bu karıkların içine düzgünce dikilir. Pençelerin üstü çok bastırılmayacak biçimde 5 cm toprakla örtülür. Ardından toprağın üzerine sulama işlemi yapılır.

Kuşkonmaz Fidesi Nasıl Yetiştirilir?

Kuşkonmazı fidesi ‘pençe’ olarak adlandırılmaktadır. Fideler online alışveriş sitelerinden, botanik bitki satan mekanlardan ve çiçekçilerden satın alınabilir. Pençeleri ekmeden önce ilk olarak toprak sürülmeli ve ekim için hazır bir hale dönüştürülmelidir. Ekim yapmak için pulluk desteğiyle toprakta karıklar oluşturulur. Karıkların içine gübre doldurulur ve üstüne pençeler yerleştirilir. Pençeler sabit olacak biçimde üzeri 5 cm toprakla kapatılır ve can suyu verilir. Kuşkonmazın toprağı ne çok kuru ne de sulu olmalıdır, toprak nemli kalmalıdır. Sulama uygulamasından önce toprağa narince dokunarak nemli olup olmadığını anlayabilirsiniz. Kuşkonmaz çoğunlukla hafif topraklarda yetiştirilmek için uygundur. Ağır toprakta da yetiştirebilir ancak ağır toprak, kuşkonmaz yetiştiriciliği için daha tehlikelidir.

Kuşkonmaz Nasıl Sulanır?

Kök topunun ekimini yaptıktan sonra tacı uygun derinliğine kadar örtmeli ve daha sonra toprağı iyice sulamalısınız. Kök topu bir süre fazla ıslak toprakta oturursa, bitkiyi öldüren kök çürüklüğü oluşmaya başlar. Bu sebeple toprağın ne çok kuru ne de çok ıslak olması gerekir. Daha sıcak bir iklimde yetiştirilen kuşkonmazın sıcak havalarda haftada en az üç kez sulanması şarttır. Eğer daha soğuk iklimlerde yetiştirilecekse haftada bir kez sulanması da yeterli olacaktır.

Kuşkonmaz Bakımı Nasıl Yapılır?

Kuşkonmaz bakımı için bitkiyi uygun şekilde ve düzenli olarak sulamaya devam etmelisiniz. Kuşkonmaz ilk yılda uzun bir boya ulaşacaktır. Uzayan mızraklar ilk senede ince ve odunsu bir yapıya sahip olur. Kuşkonmazın ilk yılında büyümesine izin vererek ve ikinci yılda kesmeniz daha iyi olacaktır. Bu şekilde üçüncü senede, kuşkonmaz mızraklarının boyutunda, şeklinde ve dokusunda dikkate değer bir değişiklik görebilirsiniz.

Kuşkonmaz Yetiştirenler İçin Önemli İpuçları Nelerdir?

Kuşkonmaz için önemli ipuçlarından ilki en iyi kuşkonmaz çeşidi keskin noktalara sahip mor uçları olandır. Uç kuşkonmazın en iyi dokuya sahip olan ve en lezzetli kısmıdır. Tomurcuklarını açmaya başlamadan önce hasat edilmesi gerekir, aksi bir durumda bitki çiçeklenmeye başlar ve çiçekli kuşkonmazlar tüketilmemektedir.

Kuşkonmazı Olumsuz Etkileyen Canlılar Ve Hastalıklar Nelerdir?

Kuşkonmazlar dayanıklı çok yıllık bitkilerdir, fakat zararlı bahçe canlılarından kaynaklanan bazı hastalık, istila şekilleri ve enfeksiyona karşı hassastır. Kuşkonmaz bitkisine zarar veren canlılar; kuşkonmaz madencisi, kuşkonmaz böceği ve japon böceğidir. Siyah, beyaz ve yeşil puantiyeli böcekler kuşkonmazın en çok karşılaştığı düşmanlarından biridir. Ve kuşkonmaz yetiştiren herkes yılın belli dönemlerinde bu böceklerle savaşmaktadır. Böcekler baharda yeni çıkan filizleri yiyerek zarar verir. Yazın ise yaprakları yiyerek bitkilerin yaşama gücünü düşürürler ve gelecek yılın mahsul oranını düşürürler. Tarih boyunca kuşkonmaz yetiştiricileri, yaz sürecinde böcekleri yemesi ve yabani otları temizlemesi için kuşkonmaz tarlalarına ördek, tavuk ve kaz koyarlar. Kuşkonmaz bitkisinin karşılaştığı olumsuz hastalıklar ise fusarium mantarı ve pas hastalığıdır. Enfekte olmuş kuşkonmaz yatakları için derinlemesine çözüm sağlayan herhangi bir tedavi bulunmamaktadır, bu sebeple en iyisi bu hastalıktan korunmaya çalışmaktır. Hastalıksız fidanlar almak ve güneşli havada, iyi drene edilmiş topraklara dikim yapmak mantar hastalığının önüne geçmenin en iyi yollarından biridir. Fusarium hastalığını kontrol etmek için kullanılan eski moda bir yol da tarlayı tuzlamaktır. Son olarak kuşkonmaz yetiştiricilerinin karşılaştığı problemlerden biri de uzun ömürlü otlardır. Bu otlar tarlalardan düzgünce temizlenmeden yeni ekim yapılmaması gerekir. Devedikeni ve ayrıkotu en riskli otların başında yer alır ve problemden kurtulmak için geniş tarım, arıtma ve yeniden dikim gerekebilir.

Kuşkonmaz Nasıl Hasat Edilir?

Kuşkonmaz ilk yılında size mızrak vermez. Ancak ikinci yılında bazı yenilebilir mızraklar hasat edebilirsiniz ve bundan sonra kuşkonmazlarınız her yıl daha iyi hale gelirler. Sıcaklıklar düzenli olarak 15 derecenin üstüne çıkmaya başladığında, kuşkonmazınızın mızrakları çıkmaya başlayacaktır. Hasat etmeden önce kuşkonmaz üzerindeki yeşillikleri bitkiden temizlemeli ve sonrasında olgun görünen mızrakları kırpmanız gerekir. Kuşkonmazı sabahın erken zamanlarında hasat etmeniz daha iyi olacaktır. Geç saatlere bırakırsanız ve sıcaklıklar gün boyunca fazlasıyla artarsa, uçlardaki tomurcuklar açılır ve mızrakların tüketilememesine sebep olur. Mızrakları suda bekletmemeniz gerekir, çünkü bu durum diplerinin yumuşamasına ve çürümesine sebebiyet verebilir. Kuşkonmaz çok uzun süre saklanmaz, bu yüzden mümkün olan en kısa sürede tüketmeniz gerekir.

Kuşkonmazın Yararları Nelerdir?

Kuşkonmazın içeriğindeki yüksek B9 vitamini (folik asit), doğum kusurları tehlikesini en aza indirmeye destek olur. Bu vitaminin eksikliği olduğunda büyük doğum kusurlarına, öğrenme sorunlarına, bağırsak ve mesane kontrolü kaybına ve bebeklerde otistik bozukluklara sebebiyet verebilir. B9 vitaminini hamilelik öncesi ve erken gebelikte yeterli düzeyde almak önemlidir; folik asit takviyeleri kullanılması önerilir. Yarım bardak kuşkonmaz tomurcuğu gebe kadınların günlük folik asit gereksinimin %22’sini giderir. Kuşkonmazın pişirilmesi, kanserle mücadele potansiyelinin aktif hale gelmesini sağlamakla beraber, çok uzun zaman kaynaması besinsel faydalarını düşürebilir. Kuşkonmazın içindeki asidik asit idrarı uyarır, böbrek taşlarını çözdüğünden dolayı doğal bir idrar söktürücüdür. İdrar yolu enfeksiyonlarının önüne geçmektedir. Kuşkonmazlar bağırsak hareketlerine yardımcı olan lif açısından da oldukça zengindir, az miktarda çözünürler ve bağırsaktaki dost bakterileri besleyip artırır. İçeriğindeki inülün, besin maddelerinin bağırsaklarda emilimine, mide kanser ve alerjilerin engellenmesine destek olur. Ayrıca hazımsızlık içinde kullanılması uzmanlar tarafından tavsiye edilmektedir. Kuşkonmaz sahip olduğu B9 vitamine sebebiyle alzheimer, epilepsi, parkinson, huntington ve demans gibi hastalıkların tehlikesini azalmaktadır. Kuşkonmazın içeriğindeki diyet lifi ve niasin zararlı kolesterol düzeyinin düşmesine de destek olmaktadır. Aynı şekilde yüksek tansiyonu düşürmeye destek olacak minerallerden biri olan potasyuma sahiptir. Kuşkonmazda olan antienflamatuar besinler, diyabet de olmak üzere pek çok kronik hastalığın tehlikesini azaltmaya destek olur. Kuşkonmazın kan şekeri düzeyinin kontrol altına alınmasına destek olduğu da açıkça gözlemlenmiştir. Kuşkonmazda olan lityum, vücuttaki sinir ve kas hücreleri yoluyla saldırganlık, hiperaktivite ve öfke gibi manik depresyon tedavilerinde kullanılmaktadır. Kuşkonmaz hafızanın güçlendirilmesine ve östrojen salgılanmasının yükselmesine destek olur ve sinir sistemi üstünde olumlu bir etkisi vardır.

Kuşkonmaz Kökünün Avantajları Nelerdir?

• İdrar söktürücü ve kum dökücü etkisiyle birlikte idrar yollarını temizler ve idrar yolu enfeksiyonlarını önler.
• Sinirleri güçlendirmeye yarar.
• Sarılık ve karaciğer şişliklerinde oldukça avantaj sağlar.
• Karaciğer ve böbreklerin düzgün biçimde çalışmasına yardımcı olur.
• Kalbi rahatlatır, vücuttaki ödemi atar.
• El ve ayaklardaki şişlikleri en aza indirir.
• Dalak hastalıklarında faydalıdır.
• Zihin yorgunluğunu giderir, depresyona iyi geldiği bilinmektedir
• Kandaki şeker düzeyini azaltmaya destek olur.
• Sivilce ve egzamanın tedavisi için kullanımı önerilmektedir

Kuşkonmazın Zararları Nelerdir?

• Kuşkonmaz içeriğindeki rafinoz adlı karbonhidrattan dolayı gaz oluşumuna sebep olabilir.
• Zambak ailesine karşı alerjisi olan bireylerin dikkatli olması gerekir.
• Gut veya böbrek taşı gibi ürik asitle problemi olan bireyler, kuşkonmaza pürin içerdiği için dikkatle yaklaşmalıdır.
• Kuşkonmaz tüketimi idrarda tuhaf bir kokuya sebep olabilir fakat kokunun herhangi bir zararı yoktur.

Kuşkonmaz Ne Zaman Tüketilebilir?

Tohumdan yetiştirilmeye başlanan kuşkonmaz, düzgün bir bakım yapıldığı takdirde, 2. yılda meyve verir ve tüketilebilecek hale gelir. Fakat 7. yıldan itibaren kuşkonmazın meyve verme oranı azalış göstermektedir.