Deyimlere bile konu olan ve birçok derde deva olduğu söylenen ancak görünüşü sebebiyle kimi zaman farklı meyvelerle karıştırılabilen muşmula, diğer adıyla “döngel” meyvesi manav ve marketlerde kolaylıkla bulabileceğiniz bir meyvedir. Ayrıca hiç beklemediğiniz yerlerde de muşmula ağaçlarıyla karşılaşabilirsiniz. Peki, nedir bu kendisi küçük faydası büyük bitkinin özellikleri? Yazımızın devamında kendi muşmula ağacınızı yetiştirmek için gerekli tüm bilgileri bulabilirsiniz. Muşmulayı manav ve marketlerden temin etmeyi tercih edenlerdenseniz, muşmulanın özelliklerini ve faydalarını öğrenmek için de yazımızdan faydalanabilirsiniz.
| Alem: | Plantae |
| Bölüm: | Kapalı Tohumlular |
| Sınıf: | Magnoliopsida – İki Çenekliler |
| Takım: | Rosales |
| Familya: | Rosaceae – Gülgiller |
Muşmula Nedir?
Muşmula, gülgiller ailesinin bir alt ailesi olan “Amygdaloideae” ailesine ait bir ağaç türüdür. Bilimsel adı “Mespilus germanica” olan bu bitkinin meyvesi de aynı adla bilinir. Muşmula meyvesi kapalı tohumlu ve iki çenekli bir bitkidir. Meyve; rengi olgunlaştıkça koyulaşan sert bir kabuk, kabuğun altında etli bir kısım ve iç bölgede bulunan sert meyve tohumlarından oluşur. Muşmulalar temelde Japon muşmulası ve Alman ya da Kafkas muşmulası olarak adlandırılan iki ayrı türe ayrılır. Alman (Kafkas) muşmulası koyu renk kabuklu şekilde bulunan muşmulayken Japon muşmulası daha açık renklidir ve daha etli bir meyveye sahiptir. Japon muşmulası “yenidünya meyvesi” olarak da bilinir.
Muşmulanın Diğer İsimleri Nelerdir?
Muşmula meyvesinin yöreden yöreye değişen birçok ismi bulunmaktadır. Bu isimler döngel, beşbıyık ve ezgil olarak sıralanabilir. Ayrıca muşmula halk arasında “gelin boğan meyvesi” olarak da bilinir. Muşmulanın kökeni Japonya'ya dayanır. Ardından Ukrayna ve Hindistan üzerinden Türkiye'ye ulaşır. Türkiye'de karadeniz ve marmara çevrelerinde görülür. Muşmula Türkiye'de özellikle kıyı şeridinde ve Karadeniz'de yetişiyor olsa da hemen hemen her bölgede muşmulaya rastlamak mümkündür. Muşmula bitkisi bir ağaç olduğundan dolayı bahçe ve tarla gibi alanlarda yetiştirilip çoğaltılabilir. Öte yandan ev ortamında saksıda yetiştirilebilen minyatür muşmula ağaçları da mevcuttur. Bunlar genellikle saksıya ekilen muşmula fideleri şeklinde bulunur.
Muşmulanın Özellikleri Nelerdir?
Muşmula bitkisi yetiştirilebilen bir ağaç olduğu gibi doğada yabani şekilde de yetişebilen bir bitki türüdür. Yabani muşmulalar ortalama 3 metrelik bir boya erişebilen, dikenli dallara sahip bodur bitkilerdir. Muşmula ağaçlar ise ortalama 8 metrelik bir boya erişebilir ve genellikle çok çatallı dallara sahiptir. Bu dallar meyve döneminde eğilir. Kışın yapraklarını döken muşmula ağaçları soğuğa dayanıklı ılıman iklim bitkilerindendir.
Muşmula Çeşitleri Nelerdir?
Muşmula meyvesinin ise iki çeşidi bulunur. Genellikle Kuzey Anadolu ve Marmara dağlarında yabani olarak yetişen “kara döngel” taze meyve olarak tüketilemez, turşu yapılarak tüketilebilir. Taze meyve olarak tüketilebilen ve yaygın olarak yetiştiriciliği yapılan muşmula türü ise “ak döngel” olarak bilinir.
Muşmula Ağacı Ne Zaman Meyve Verir?
Dikilen muşmula fidanları genellikle 3 ya da 4 yaşında meyve vermeye başlayacaktır. Bitki olgunlaştıkça meyve verimi de yükselecektir. Meyve veriminin ve kalitesinin artması için bitkinin dikildiği alana adapte olabilmesi ve iyi bakılması gerekir.
Muşmula Ağacı İçin Meyve Dönemi Ne Zamandır?
Muşmula ağaçları genellikle sonbaharda meyve verir. Ekim ayının son günleri ile kasım ayının ilk iki haftası, meyve hasatı için ideal dönemlerdir.
Muşmula İçin İdeal Toprak Özellikleri Nelerdir?
Muşmula bitkisinin yetişmesi için ideal olan topraklar geçirgen özellikli topraklardır. Ayrıca organik madde bakımından zengin, killi ve tınlı özellikteki topraklar da muşmulanın yetişmesi için idealdir. Muşmula ekimi ya da dikimi yapılacak olan toprağın kireçli olmaması gerekir, aksi halde verimli bir yetiştiricilik yapılamaz.
Muşmula Fidesi Nasıl ve Ne Zaman Dikilir?
Muşmula fidesi dikimi için sonbahar ideal bir dönemdir. Özellikle ekim ve kasım ayları arasında muşmula fidesi dikimi gerçekleştirilebilir. Öte yandan rakım farkı sebebiyle nisan ayına kadar dikim yapmak mümkündür.
Muşmula fidesiyle verimli bir dikim işlemi gerçekleştirebilmek için fidenin en az 2 ve en fazla 3 yaşında olması gerekir. Yaklaşık 50 santimetre derinlikte açılan çukura yerleştirilen muşmula fidesinin kökleri hava almayacak şekilde kapatılmalıdır. Her bir muşmula fidesinin arasında en az 5 metre olmalıdır. Can suyu, muşmula için oldukça önemlidir. İlk sulama yaklaşık 10-15 litre su ile yapılmalıdır.
Saksıda Nasıl Muşmula Yetiştirilir?
Saksıda muşmula yetiştirmek için en az 15 litrelik bir saksı edinmeniz gerekir. Tohumdan çimlendirme yöntemiyle bitki elde edilebileceği gibi hazır yetiştirilmiş bir muşmula fidesi de dikilebilir. Dikimin ardından bitkinin iyi güneş alması gerekecektir. Güneybatı cephesi, muşmula saksısını konumlandırmak için iyi bir alan olur. Günde 10-12 saatlik bir güneşlenme saksıda yetişen muşmula için ideal olacaktır.
Öte yandan muşmula bitkisinin meyve verebilmek için uygun sıcaklık koşullarında bulunması gerekir. Bu bağlamda saksı kuzey cepheye de konumlandırılabilir. Uygun dönemlerde dış mekanda bırakılarak bitkinin soğuk alması sağlanmalıdır. Aksi halde çiçeklenme ve meyve verme gerçekleşmeyecektir. Bu bağlamda saksıda muşmula yetiştirmenin meyve verimi açısından başarılı bir hasat vermeyeceğini söylemek mümkündür. Süs bitkisi olarak çalı formatında kullanılabilir.
Çekirdekten Muşmula Yetişir mi?
Muşmula çekirdeğinden de muşmula bitkisi yetiştirmek mümkündür ancak bu, uzun ve zahmetli bir süreçtir. Ayrıca çekirdekten yetişen muşmula bitkisinin hasatı verimsiz olur. Bu şekilde yetiştirilen muşmula bitkisinin meyvesi oldukça küçük ve acı olduğundan dolayı muşmula bitkisinin çekirdekten yetiştirilmesi önerilmez.
Çekirdekleri suda çimlendirdikten sonra ortalama 4 santimetre derinlikteki saksılara 5-6 tohum ekilebilir. Sonrasında ekim yapılan toprağın iyice nemlendirilmesi gerekir. Büyüme sürecini hızlandırmak için saksıyı streç film ile örtebilirsiniz. Ortalama 45 gün içinde bitki gövdesi kendini gösterecektir. 25-30 gün sonra ise ilk yapraklar gözlemlenebilir. Bu andan sonra bitkiler ayrı saksılara ekilerek yetiştirilebilir.
Muşmulanın Büyümesi İçin Sağlıklı Ortam Nasıl Olmalıdır?
Muşmula bitkisi serin ve nemli yerleri seven bir ılıman iklim bitkisidir. Soğuğa dayanıklı olmasının yanı sıra güneşlenme isteği de fazladır, bu sebeple yeterli güneş alan bir alanda yetiştirilmelidir. Sık ve fazla sulama ya da gübreleme bitkiye zarar verecektir. Muşmula ağacı özgürce büyüyebileceği bir alana ihtiyaç duyar, bu sebeple yakınına başka ağaçların dikilmemesi önerilir. Can suyu oldukça önemli olmasına karşın ilerleyen dönemde sık ve fazla sulama yapılması bitki için zararlı olacaktır. Toprağın nemini kaybettiğini gözlemlediğinizde sulama yapmanız önerilir.
Nasıl Gübrelenmelidir?
Genel anlamda muşmulalar sık gübrelenmeye ihtiyaç duymasa da fideler dikilirken toprağın gübreyle desteklenmiş olması gerekir. Dikim yapılacak çukura işlenmiş keçi gübresi ilave edilmesi ve dikimin bu işlemden sonra gerçekleştirilmesi önerilir. İlerleyen dönemde ise ayda bir ya da iki kez bir çay kaşığı kadar 15.15.15 NPK gübresi kullanılması tavsiye edilir. Bahar aylarında ise yaprak gübresi kullanılabilir.
Nasıl Budanmalıdır?
Muşmula ağacının budaması sürgün alınmak istenen dalların belirlenmesiyle gerçekleştirilebilir. Sürgün beklenen dalın bakımı yapılmalı ve etrafı rahatlatılmalıdır. Muşmula ağacı çok çatallı dallar geliştirebilir, bu sebeple bakımın iyi yapılması önerilir. Bu bağlamda ölü dalların tespiti gerçekleştirilmelidir. Genellikle mart ve nisan ayları budama için uygundur.
Nasıl Çoğaltılır?
Muşmula, aşılama yöntemiyle çoğaltılır. Bu işlem için elma, armut, vişne, kuşburnu ya da yaban gülü ağacı kullanılabilir. Başarılı ve verimli bir muşmula aşılaması için kalem aşısı kullanılması önerilir. Bu yöntem ana bitkide bir anaç bölüm oluşturulmasının ardından aşı için kullanılacak bitkiden alınan bir kalemin birbirine kaynaştırılmasıyla gerçekleştirilir. Muşmula ağacı için en ideal kalem aşısı zamanı mart ayıdır. Çok gözlü bir muşmula ağacı kalemi alındıktan sonra uygun bir elma, armut, vişne, kuşburnu ya da yaban gülü ağacı belirlenir ve aşılama işlemi gerçekleştirilir.
Hastalıkları
Muşmula bitkileri eğer yetiştirilmeye çalışıldıkları alana uyum sağlayamazlarsa yapraklarında çeşitli bozulmalar gözlenecektir. Bu bozulmalar yaprağa yeşil rengini veren klorofil pigmentinin azalmasıyla birlikte yaprak renginin değişmesi şeklinde gözlemlenebileceği gibi yaprakta form bozukluğu olarak da gözlemlenebilir.
Hastalıklarla ve Zararlılarla Nasıl Mücadele Edilir?
Muşmula ağacı kimi zaman böceklenme yapabilir. Bu durumda uygun böcek ilacı uygulaması ile böceklerden kurtulabilirsiniz. Bitkide hastalık gözlenmesi durumunda bitkinin yeri değiştirilebilir, kökler gözlemlenerek mantar enfeksiyonu yaşayan ya da çürüyen kökler kesilebilir ve bitkiye mantar ilacı uygulanabilir.
Muşmulanın Faydaları Nelerdir?
Muşmula oldukça zengin bir antioksidan kaynağıdır. Bu sebeple ağız içi yaralarında olumlu etkiye sahiptir. Bağırsakları düzenleyerek kabızlığa iyi gelir, sindirim sistemini çalıştırır ve düzenler. Bu sayede hazımsızlığı gidermede de etkilidir. Akciğerler üzerindeki olumlu etkisi sebebiyle muşmula meyvesi kuru öksürüğe de iyi gelir. Romatizma ağrılarına, vücut iltihaplanmalarına ve karaciğer problemlerine de faydalıdır. Rahim ve yumurtalık sağlığı üzerinde olumlu etkileri olan muşmulanın düşük riskini azalttığı da belirtilmektedir. Sinir, kemik ve kas sistemleri üzerinde de destekleyici ve yenileyici etkiye sahip olan muşmula; kan dolaşımını da düzenler.
Hangi Vitamin ve Mineraller Bulunur?
Muşmula oldukça lifli bir bitkidir. Ayrıca potasyum, kalsiyum ve magnezyum minerallerini de barındırır. A ve C vitaminleri bakımından oldukça zengin bir kaynaktır. B vitamini kompleksleri bakımından da muşmula, kıymetli bir kaynaktır. Ayrıca muşmula, büyük bir demir ve folik asit deposudur.
Muşmula Nasıl Tüketilir?
Muşmula meyvesi taze şekilde tüketilebileceği gibi sirke, marmelat, şarap ve reçel yapımında da kullanılabilir. Muşmulanın tadı dalından koparıldığı ilk anlarda buruk bir hissiyat yaratabilir. Meyvenin tatlanması için bekletilmesi önerilir.
Muşmulanın henüz tam olgunlaşmamışken tüketilmesi mümkün değildir çünkü bu süreçte meyvesi oldukça sert ve buruk tatlıdır. Olgunlaşma evresinden sonra meyve bölünerek etli kısım tüketilebilir. Bunun yanı sıra muşmulayı balla tüketmek de lezzetini artıracak bir yöntemdir.
Muşmulanın kabuğunu soyup çekirdeklerini çıkararak meyveyi püre haline getirerek tüketmeniz de mümkündür. Bu pürenin içine bal, pekmez gibi çeşitli tatlandırıcılar katabilir ya da yoğurtla karıştırarak tüketebilirsiniz. Muşmula çekirdeklerinden çay yapmak da mümkündür. Çekirdekleri kuruttuktan sonra demleyerek kullanabilirsiniz.
Nasıl Muhafaza Edilir?
Muşmulalar çabuk bozulan meyvelerdir ancak yenilebilir hale gelmeleri için tam anlamıyla olgunlaşmış olmaları gerekir. Olgunlaşma sürecinde dış kabuğun rengi koyulaşır ve bu durum meyvenin “çürümüş” olduğuna dair bir izlenim yaratabilir. Muşmulaları olgunlaşma sürecinde ve sonrasında güvenle muhafaza etmek için su içerisinde tutabilirsiniz. Muşmula meyvesi ayrıca buzdolabında da güvenle muhafaza edilebilir.
Çayı Nasıl Yapılır?
Muşmulaları temizledikten sonra derin bir kaba alarak üzerine bir litre su ekleyin. Kabın içine iki yemek kaşığı bal ilave edin. Karışımı on beş dakika kaynattıktan sonra yarım saat kadar kısık ateşte ısıtmaya devam edin. Ardından karşımı süzerek sulu kısmını çay olarak tüketebilirsiniz.
Neye İyi Gelir?
Muşmula çekirdekleri idrar söktürücü etkileri sayesinde mesane ve böbrek taşı döken kişilere yardımcı olur. Ayrıca ödem attırıcı etki de gösteren muşmula çekirdekleri, zayıflama sürecinde kullanılabilecek alternatifler arasındadır. Muşmula çekirdeği çay şeklinde demlenerek tüketilebilir ancak kullanım öncesinde doktora danışılması önerilir. Muşmula yaprağının demlenmesiyle elde edilen çayın şeker hastalığı üzerinde olumlu etkilere sahip olduğu söylenmektedir. Bu yöntemi denemeden önce doktorunuza danışmanız önerilir. Muşmula kimi zaman alerjen etki yaratarak ciltte kızarıklıklara sebep olabilir. Ayrıca fazla tüketilmesi durumunda hazımsızlık ve gaz sıkışması şikayetlerini oluşturabilir.
