apocynaceae familyasının bir cinsi olan Plumeria, sekiz farklı türe sahiptir. Bu türlerin ise çok fazla kültivarı ve hibriti bulunur. Frangipani ve lei çiçekleri olarak da anılan plumeria ağacı, son derece hoş kokulu çiçekler açar. Bu bitki tropikal bölgelerde yetişir.
Anavatanı Meksika'dan Brezilya'ya kadar olan Orta Amerika civarıdır. Plumeria; ilkbahar aylarından itibaren çok çeşitli renklerde çiçekler açar. Doğal ortamında yağışlı mevsim ve aşırı kurak mevsim yaşayan plumeria ağacı için bu ortamın yaratılması gerekir. Bu bitki farklı türlere bağlı olarak daima yeşil kalabilmekte ya da yapraklarını dökebilmektedir.
Plumeria Ağacı Özellikleri
Doğal ortamlarında bu bitki çalı tipinde yetişir. Budama yaparak bu bitkiye ağaç formu vermek mümkündür. Plumeria ağacı, tropik iklimi olan yerlerde süs bitkisi olarak yaygın biçimde yetiştirilir. Birçok kültivarını Akdeniz ikliminde yetiştirmek mümkündür. Türüne bağlı olarak boyu 6 metreye kadar uzayabilir.
Amerika'nın keşfinin ardından Plumeria, tüm dünyaya yayılmıştır. Özellikle Budist ve Hindu tapınaklarında çok yoğun biçimde kullanılır. Bu nedenle bitkiye Hint mabet çiçeği de denmektedir. Bunun yanı sıra mübarek zakkum, fitne ağacı gibi isimleri de vardır. Hawai'de çok fazla yetiştirildiği için bu bölgeyle özdeşleştirilmiştir. Havaililer, misafir karşılarken kullandıkları çiçek kolyelerinde plumeriada yer alır.
Bu bitki aynı zamanda kesme çiçekçilikte de yaygın olarak kullanılır. Plumeria çiçeğinin çok güzel görünümlü, hoş kokulu ve dayanıklı olması nedeniyle ticari olarak da oldukça değerlidir.
Plumeria Çiçeği Çeşitleri
Plumeria ağacının 8 ana türü vardır. Bu türlerin yüzlerce farklı hibriti ve kültivarı bulunur. Bu türlerde ve hibrit çeşitlerde Obtusa ya da Rubra özellikleri ağır basar. Bu nedenle plumeria çiçeğini esasen iki ana grupta toplamak mümkündür.
Obtusa türünün özelliklerini taşıyan bitkilerin yaprakları daha parlaktır ancak çiçeklerinde renklilik azdır. Obtusa türünde çiçek rengi genellikle beyazdır fakat kokusu çok daha fazladır. Tropikal iklimlerde yaygın olarak yetiştirilen türlerden biridir.
Rubra türünün özelliklerini taşıyan plumerialar ise süs bitkisi olarak çokça tercih edilir. Yaprakları daha mattır ve çiçekleri ise çok daha çeşitli renklere sahiptir. Çiçekleri yine hoş kokulu olsa da obtusa kadar yoğun değildir. Akdeniz ikliminde ve yarı tropikal coğrafyalarda da rahatlıkla gelişebilir. Yaprakları genellikle malta eriğine benzer ancak daha büyüktür. Safkan türlerde yapraklar 50 santime kadar büyüyebilir.
Plumeria Çiçeği Bakımı
Plumeria ağacı esasen dış mekânlarda bakılan bitkilerden biridir. Bununla birlikte bazı çeşitleri iç mekânda da yetişebilir. Evlerde çiçek açmaları oldukça zordur. Tropik bir iklimde yaşamasanız dahi bu bitkiyi yetiştirebilirsiniz. Ancak bakım ihtiyaçlarını doğru şekilde uygulamanız gerekir.
Genelde bahçelerde süs çalısı ya da ağaç olarak yetiştirilen bu bitki, iyi drene toprağı sever. En az altı saat boyunca doğrudan güneş ışığı ister. Rüzgâra toleranslı olsa da soğuktan kötü etkilenirler. Bu bitki genellikle çok ciddi bakım istemez. Buna karşın bazı noktalara dikkat etmeniz gerekir.
Saksı Seçimi
Evde plumeria ağacı bakmak istiyorsanız saksı seçimini de doğru yapmanız gerekir. Sıcak havaya uyumlu olan bu bitkinin köklerinin de serinde kalmasına gerek yoktur. Saksının büyüklüğü ise köklerin zor bir şekilde sığacağı kadar küçük olmalıdır. Şiddetli sıcak olmayan yerlerde özellikle daha iyi yetişir. Kökler sıcaklığı hissederse gelişim hızlanacaktır.
Işık
Plumeria ağacının en az 6 saat boyunca her gün direkt güneşe ihtiyacı vardır. Doğrudan güneş ışığını ne kadar uzun süre boyunca olursa, gelişimi için o kadar faydalıdır. Bununla birlikte yaz sıcakları şiddetli olan yerlerde 3-4 saat doğrudan güneş de yeterli olacaktır.
Toprak
Plumeria ağacı bakımında toprak seçimi oldukça önemlidir. Toprağın suyu çok iyi süzdürür olması gerekir. Eğer ağacı bahçenize dikecekseniz, toprağı 1 metre kazın ve buraya dere kumuyla ponza taşı karıştırın. Bu sayede toprağın süzekliği de artacaktır. Daha sonra bu karışımı çukura doldurun ve bitkinizi dikin.
Saksıda plumeria yetiştirmek istiyorsanız torf kullanabilirsiniz. Ancak torf toprağa ponza taşı ve iri taneli dere kumu karıştırmanız gerekir. Üç ölçü torf toprağa, bir ölçü ponza taşı ve bir ölçü dere kumu karıştırmanız saksıda bakım için yeterli olacaktır.
Sulama
Sulama da bazı riskli durumlar vardır. Serin dönemlerde bitkinizin toprağı tamamen kurumadıkça sulama yapmamalısınız. Toprağınız hafif nemliyken sulamak dahi riskli olacaktır. Yaz günlerinde ise hava çok sıcak olduğunda, toprak tamamen kuruduğunda sulama yapılmalıdır.
Eğer toprağınız çok hızlı biçimde kuruyorsa her gün sulamak gerekebilir. Bunun yanı sıra sulamaların, bol miktarda suyla yapılmalıdır. Kış aylarındaki soğuk havalarda ise hiç sulama yapmasanız dahi sorun olmayacaktır.
Plumeria ağacı susuzluğa son derece dayanıklıdır. Eğer bahçede bakım yapıyorsanız, kışın don tehlikesi olacaktır. Bu dönemde ikliminize bağlı olarak topraktan sökmeli ve serin bir odada saklayabilirsiniz. İlkbahar aylarında havalar ısınmaya başladığında yeniden bahçeye dikebilirsiniz. Birkaç ay boyunca bitkiniz susuz kalsa dahi dalları ya da kökleri zarar görmeyecektir. Bu durum şart değil ancak yapmanız faydalı olabilir.
Gübreleme
Ağacınızın gelişim zamanın iki, üç sulamada bir defa hafif dozaj bir besin vermek faydalı olacaktır. Bitki besinin NPK oranının eşit olması iyi olacaktır. Bunun yanı sıra yapraklar için yine düşük dozajlı bitki besini karıştırdığınız suyu sabah erken saatlerde yapraklara fısfıslayabilirsiniz.
Yaz aylarında hava çok sıcak oluyorsa, mevsimin başında bir kez potasyum oranı yüksek olan besin vermelisiniz. Bu besin bitkinin aşırı sıcak ve soğuktan korunmasını sağlayacaktır. Aynı besini yaz sonunda da bir kez tekrarlamak faydalı olacaktır.
Kış Bakımı
Kış aylarındaki soğuğa dayanıklılıkları türüne göre değişiklik gösterir. Rubra plumeria ağaçları sıfır dereceye kadar dayanıklıdır. Soğuklar uzun sürdüğünde yaprakları ve genç dalları ölmeye başlar. Eğer hava yeterince sıcaksa ve bitkiniz yapraklarını döküyorsa bunda endişe edecek bir şey yoktur. Plumeria ağacının yaprakları kış aylarında kültivar ve hibritlerine göre dökebilir.
Eğer kış aylarında soğuktan yapraklar zarar görürse bunlara dokunmamalısınız. Bu yapraklar zarar görse de bitkiyi korurlar. Eğer yapraklardaki zarar çok fazlaysa, yaprak sapına birkaç santim uzaktan kesim yapabilirsiniz. Kalan kısımlar ise kendiliğinden düşecektir. Plumeria ağacınızın dal uçlarında zarar varsa, zararın olmadığından yerden keskin bir bıçakla kesmelisiniz. Kesilen yerden çıkan özün fazlasını giderin ve toz kükürt sürün.
Dinlenme
Yaz aylarında sıcaklarda toprağı kuru kalırsa, gelişimini bırakıp dinlenmeye girecektir. Doğal ortamlarında bu bitki yılın kurak ve sıcak olduğu dönemlerde dinlenmeye geçer. Yaz aylarında düzenli bir şekilde sulama yapmanız önemlidir. Kış aylarında zaten gelişimi duracak ve birçok türü yapraklarını dökecektir.
Ağacın dinlenmeye çekilmesi için kış aylarında serin bir yerde ya da iklim uygunsa dışarıda sulamadan bırakmalısınız. Her yıl birkaç ay boyunca dinlenmesi, bitkinin enerji ve besinleri ana köklere ve gövdeye çekilmesini sağlar. Bu sayede sonraki gelişim döneminde plumeria ağacı, sağlıklı bir gelişim sağlayarak, daha verimli bir şekilde çiçek verir.
Budama
Plumeria ağacında budamayı yılın her döneminde yapabilirsiniz. Eğer bitkinin yanlış yöne ya da fazla uzadığını düşünüyorsanız çekinmeden budama yapabilirsiniz. Budama sayesinde daha fazla dal verecektir. Bu bitkinin daha fazla çiçek vermesini sağlayacaktır. Budadığınız dalları atmadan, gazete kâğıdına sarın ve kuru bir alanda bekletin. Bitki aylarca ölmeyecektir, bu sayede gerektiği zaman yeni bitki üretebilirsiniz.
Plumeria Ağacı Çoğaltma
Plumeria ağacını hem tohum hem de çelik yöntemiyle çoğaltmanız mümkündür. Melez bitkilerde tohumla üretim yaptığınızda bitkinizle aynı özellikleri taşımayabilir. Bu nedenle çelikle üretmek daha iyi olacaktır.
Çelikle Çoğaltma
Plumeria ağacınızdan, 30 ila 50 santim uzunluğundaki bir dalı keserek almalısınız. Bu dalı havadar bir alanda, en az bir hafta bekletmelisiniz. Bu sayede kesik yer kuruyacaktır. Daha sonra dalınız için 20 santim boyutunda bir saksı seçmelisiniz. Yeni fidanınızın bir yıl boyunca bu saksıda kalacak.
Saksı için hazırlayacağınız toprağın ise iyi süzdüren bir karışım olması gerekir. Bu karışımda eşit oranda ponza taşı, Hindistan cevizi kalın lifi, dere kumu ve saf doğal torf olmalıdır. Bu karışımı saksıya doldurduktan sonra sulamalı ve birkaç gün beklemelisiniz. Köklendirme toprağının nemli olması gerekir. Islak olması çürümeye yol açacaktır. Toprakta ıslaklık azaldığında dalı 8 santimden derin olmayacak şekilde dikmelisiniz. Dalın devrilmemesi için yanlarına taş parçaları koyabilirsiniz. Dikimin ardından sulamayı hemen yapmamalısınız.
Çoğaltma işleminin haziran ayının ortasından önce yapılmaması gerekir. Sıcaklığın gece 18, gündüz ise 24 dereceden aşağı olmaması gerekir. Hava sıcaklığının fazla olması daha iyi olacaktır. Sıcak sayesinde filizlenme ve köklenme daha hızlı olacaktır.
Yeni fidanınızı toprağa diktikten sonra hava fazla sıcaksa ve toprak kupkuru kalıyorsa sulama yapmalısınız. Fidanın 3-4 yaprak çıkarması ve yeni dalların en az 5 santim kadar uzaması, köklenmenin başladığını gösterir. Yaz mevsiminin sonunda kökler yeterince güçlenecektir. Bu dönemde artık normal bir plumeria ağacı bakımına geçebilirsiniz.
Tohumla Üretim
Plumeria ağacını tohumla da üretebilirsiniz. Ancak hibrit türlerinde ekeceğiniz tohumlar, ana bitkinizin özelliğini taşımaz. Eğer bitkinizle aynı özelliklerde bir ağaç istiyorsanız, çelikle çoğaltmanız lazım.
Tohumla plumeria çiçeği büyütmek oldukça kolaydır. Tohumun taze olması yeterli olacaktır. Bu tohumları aylarca saklamamalısınız. Tohumları yazın en sıcak günlerde çimlendirme karışımına ekmelisiniz. Bir santim kadar gömmeniz yeterli olacaktır. Yavaşça sulama yapmanız kısa zamanda çimlenmeyi sağlar. Çimlenmenin ardından sulama sıklığını azaltmalısınız. İlk çenek yapraklar çıktıktan sonra küçük saksılara alabilirsiniz. Plumeria ağacının çiçek açması için en azından iki, üç yıl bakım yapmalısınız.
Plumeria Ağacı Hastalıkları ve Zararlıları
Plumeria ağacında en çok yaşanan problem, örümcek bitleridir. Bu örümcek bitleri gözle kolayca fark edilemeyecek kadar küçüktür. Bu bitlerden kurtulmak için yaprakların altına ve üstüne su püskürtmelisiniz. Eğer örümcek bitleri, birçok bitkinizi istila etmişse ilaç kullanmanız gerekir. Her gün üzerine su püskürtmeniz, önemli bir önlem olacaktır. Yaprakların altlarını da ihmal etmemelisiniz. Az sayıda örümcek biti, plumeria ağacınıza zarar vermeyecektir.
Plumeria
