Servi ya da selvi, Cupressaceae familyasından yaprak dökmeyen kozalaklı cupressus cinslerinin genel adıdır. Polifiletik olarak kabul edilen bu cinse ait ağaçlar 30 ila 35 metreye kadar uzayabilmektedir.
Koyu yeşil yapraklarıyla dikkat çeken servi ağaçları, dikkat çekici küçük kozalakları bulunmaktadır. Pul yapraklarının birbirini örtecek düzeyde gelişmesiyle diğer iğne yapraklı cinslerden belirgin farklara sahiptir.
Sürgünleri yuvarlakça ve dört köşeli şeklindedir. Ender bazı durumlarda yassı sürgünlerde görülebilmektedir. Pul yaprakların stoma bandı ve lekeleri bulunmaz fakat arka yüzlerinde yağ bezesi vardır. Tek evcilikli olan servilerin kozalakları kalkan biçiminde pullardan oluşmaktadır. Bu pullar olgunlaştıkça dağılmamaktadır.
Servi türlerinin büyük kısmında ana ağaçlar yağında ölene kadar tohumlar, kozalaklarda kapalı olarak tutulur. Bu süre çok uzun yılları alabilmektedir. Bu sayede serviler orman yangınlarına adapte olmuştur. Tohumlar yanmış ağaçların zengin besinlerinden faydalanarak, rekabet olmayan bir ortamda rahatça gelişebilmektedir. Bazı türlerinde ise kozalaklar olgunlaştıklarında tohumlarını serbest bırakmak için açılmaktadır.
Taksonomi
Selvi ağaçlarının Yeni Dünya üyeleri hakkında ciddi bir belirsizlik ve tartışma bulunmaktadır. Yapılan son araştırmalar Yeni Dünya üyelerinin Eski Dünya üyelerinden farklı bir soy oluşturduğunu ortaya koymaktadır. 2021 yılında yapılan bir araştırmaya göre selvi cinsi ağaçlar, ardıç cinsiyle kardeş olarak tanımlanmıştır.
Dağılımı
Selvi cinsi ağaçlar günümüzde Kuzey ve Güney Amerika’nın yanı sıra, Orta Doğu, Kuzey Vietnam, Güney Çin, Kuzey Afrika ve Himalayalar gibi çok geniş bir coğrafyaya yayılmıştır. Esas olarak Kuzey Yarımküre’nin daha ılıman bölgelerinde bulunan bu kozalaklı ağaçlar, dünyanın birçok noktasında da özel olarak yetiştirilmektedir. Birçok ülkede park ve bahçelerde selvi ağacı türlerine yer verilmektedir.
Yetiştirme
Birçok selvi ağacı türü parklarda ve bahçelerde süs ağacı olarak yetiştirilmektedir. Bu ağaç türlerinin yaygın olarak kullanıldığı alanlardan biri de Asya’da bulunan tapınakların çevresidir. Kimi bölgelerde yoğun olarak ekildiği için yerel dağılımı ayırt etmek oldukça güçtür. Bazı servi türleri son derece dayanıklı olan keresteleri için de yetiştirilebilmektedir.
Bahçelerde yaygın olarak melez servi de denen leylandi ekilmektedir. Bu hibrit türün ekilmesinin temel nedeni ise çok hızlı biçimde büyümesidir.
Kültürel Açıdan
Servi ağaçları Helenistik kültürde önemli bir yer taşımaktadır. Bu ağaçların Tanrılar için kutsal olduğuna inanılmaktaydı. Servi cinsi ağaçlar günümüzde de kederin simgesi olarak kullanılmaya devam etmektedir.
Bu cins adını Cyparissus’tan almaktadır. Bir av gezisi sırasında çocukluk arkadaşı olan ve çok sevdiği geyiğini ok ile vuran Cyparissus, Tanrılara canını alması için dua eder. Tanrı Apollon, Cyparissus’sun sesini duyarak, acısını hafifletmek ve her zaman var olmasını sağlamak için onu bir servi ağacına çevirir.
Keder ile servi türlerinin ilişkisi Roma döneminden, günümüze kadar devam etmiştir. Köklerinin mezarlara zarar vermeyecek şekilde gelişmesi ve her dem yeşil olmasıyla bu bitki mezarlıklarda yaygın olarak ekilmektedir.
Türler
Servi cinsinin bilinen 16 ila 25 arasında türü vardır. Çoğu popülasyonun yalıtılmış ve çok ender bulunması, tür sayısının belirlenmesini oldukça güçleştirmektedir. Botanikçiler arasındaki mevcut eğilim genel olarak türlerin sayısını azaltmak yönündedir. Bazı çeşitlerin ayrı bir tür olduğu da yaygın biçimde savunulmaktadır.
Servi cinsi bitkiler Eski Dünya ve Yeni Dünya türleri olarak ikiye ayrılmaktadır. Eski Dünya servilerinin daha fazla pula sahip kozalakları vardır. Bunun yanı sıra her bir pul kısa geniş bir çıkıntıya sahiptir.
Yeni Dünya servileri ise daha az pullu kozalaklara sahiptir. Genetik kalıntılar üzerinde yapılan araştırmalara göre Eski Dünya servileriyle düşünülenden çok daha yakın akrabadırlar. Bununla birlikte bu tartışmaların devam ettiğini de ifade etmek gerekir. Yeni dünya türleri çöl gibi uç habitatlarda yaşam alanı bulabilmektedir. Bu sebeple allopatrik türleşme meydana gelmiştir. Bu dağılım çoğu türde orantısız derece yerel bolluğa neden olmuştur.
- C. abramsiana
- C. arizonica
- C. atlantica
- C. austrotibetica
- C. bakeri
- C. benthamii
- C. butanoensis
- C. cashmeriana
- C. chengiana
- C. duclouxiana
- C. dupreziana
- C. fallax
- C. forbesii
- C. funebris
- C. gansuensis
- C. gigantea
- C. glabra
- C. goveniana
- C. guadalupensis
- C. lusitanica
- C. macnabiana
- C. macrocarpa
- C. montana
- C. nevadensis
- C. nootkatensis
- C. pygmaea
- C. revealiana
- C. sargentii
- C. sempervirens
- C. stephensonii
- C. tonkinensis
- C. tortulosa
- C. torulosa
- C. vietnamensis
