Sikas (Cycas)

Sikas palmiyesi bakımı çok da zor olmayan, yapraklarıyla ve hoş gövdesiyle dikkat çeken bitki türlerinden biridir. Her ne kadar adı palmiye olsa da aslında gerçek bir palmiye değildir. Bu nedenle yalancı sagu palmiyesi adıyla da bilinir. Palmiyeyi andıran ince, uzun ve sivri uçlu yaprakları vardır.

Genellikle peyzaj için kullanılan bu palmiye, Cycadaceae familyasının bir üyesidir. Bu familyanın tek cinsi olan Cycas palmiyesi, 113 farklı tür barındırır. Bu rehberde yer alan bakım önerilerini Cycas revoluta türüne göre düzenledik.

Sikas Palmiyesi Özellikleri

• Sikas palmiyesi yaklaşık olarak 300 milyon yıldır ciddi bir evrim geçirmemiştir. Bu nedenle fosil bitki olarak da karşınıza çıkabilir. Diğer bitkilere oranla ilkel kalmış bir türdür.
• Sikas palmiyesi, iç mekânlara uyum sağlayamamaktadır. Bu nedenle çok yavaş gelişim gösterdiği düşünülür. Oysa dış mekânlarda çok hızlı bir gelişim sergiler. Uzun süreli olan doğrudan güneşe ve 7/24 hava akımına ihtiyaç duyar. Bu şartlar sağlandığında birkaç yıl içinde çok büyük bir bitki halini alır.
• Ana gövdesinin uzaması ise görece olarak daha yavaştır. Yaprakları her yöne doğru çok hızlı biçimde gelişir, uzar ve geniş bir alanı kaplar. Zaman içinde boyu 3 metreye kadar ulaşır. Fakat gövdenin uzaması uzun yıllar alacaktır.
• Sikas palmiyesinin dişi ve erkekleri ayrı ayrıdır. Erkek ağaç yoksa dişi ağaç tohum vermez. Tohum verse de işe yaramayacaktır. Tohumu elde etmek oldukça zordur. Çiçek açtığı zaman erkek ağacın polenli olan çiçeklerini koparmanız ve tozlarını dişi ağacın çiçeklerine bulaştırmanız gerekir. Bu işlem işe yarar tohumlar elde etmenizi sağlayacaktır.
• Sikas palmiyesi kış aylarında eksi 11 dereceye kadar soğuğa dayanır. Bununla birlikte eksi 5 derecede iklime bağlı olarak donma ihtimalleri vardır. Özellikle genç olan palmiyeler olgunlara oranla daha fazla etkilenir. Dikildiği yerde yaşlandıkça soğuk hava koşullarına da dirençleri artar.
• Türkiye’de kıyı bölgelerde bahçede rahatlıkla yetişebilir. Yalnız bulunduğunuz iklime ve toprağa adapte olabilmesi için ilkbahar aylarında ekilmelidir.
• Evinizde köpeğiniz varsa ve bitkileri kemirmeyi seviyorsa dikkatli olmalısınız. Sikas palmiyesinin etkileyici kokusu bazı köpekleri cezbedebilir. Ancak yenmesi durumunda köpeklerin karaciğerlerine ciddi zarar verir. Hatta öldürücü dahi olabilir.

Sikas Palmiyesi Bakımı

Sikas palmiyesi, kıyı kesimlerinde deniz etkisiyle birlikte açık havada olduğu sürece hızlı bir gelişim gösterir. Gelişim dönemleri ilkbahar mevsiminden yaz aylarının başın kadardır. Doğru bir bakım yapıldığında yaprakları, geçmiş senelere göre çok daha fazla, iri ve gösterişli olacaktır.

Güneş

Sikas palmiyesi, doğrudan güneşe ihtiyaç duyan bitkilerden biridir. Günde en azından 6 saat boyunca tam güneş isterler. Bununla birlikte günde en az 3 saat güneş alan yerlere de adapte olabilirler. Gelişimleri daha yavaş olsa da hafif gölge ve yarı güneşli yerlerde de yaşayabilirler.

Toprak

Bu bitki için toprak hazırlarken en önemli konu, suyu çok iyi süzdüren, havadar bir karışım hazırlamaktır. Toprağın hafif asitli olması da tavsiye edilir fakat bu çok önemli konulardan biri değildir. Eğer evinizde saksıda sikas palmiyesi yetiştirmek istiyorsanız 3 ölçü torfa, 1 ölçü iri taneli dere kumu ve 1 ölçü ponza taşı karıştırmalısınız. Bununla birlikte eski tipte, su emici özelliği yüksek olan basit toprak saksı tercih etmeniz çok daha iyi olacaktır.

Sulama

Bahçenize sikas bitkisi ektiyseniz sulamanın duruma göre yapılması gerekir. Sulama konusunda toprağın özelliği ve ağacın yaşı önemli kriterlerdir. Her durumda fazla sulama yapmamak daha iyi olacaktır.

Saksıda yetişen sikas palmiyesi için ise yaz aylarındaki gelişim dönemlerinde toprak nem kaybedince sulama yapmak gerekir. Kış aylarında sulama için toprağın nemini iyice kaybettiğinden emin olmalısınız.

Sikas palmiyesi bakımında sık yapılan hatalardan biri aşırı sulamadır. Hâlbuki bu bitki tıpkı çöl kaktüsleri gibi kodeks gövdeye sahiptir. Suyu bu gövde içerisinde depolarlar. Sulamasanız dahi büyük bir sorun olmayacaktır. Ancak taze oksijen almaları gerekir. Bu nedenle suyu hemen süzdüren, hızlı kuruyan toprak karışımı ve toprak saksı kullanımı oldukça önemlidir. Aynı zamanda saksıda da yetiştirseniz yerinin havadar ve esintili olması gerekir.

Gübreleme

Sikas palmiyesi ilkbahar mevsimine yapraklarını kaybetmiş olarak girebilir. Böylesi bir durumla karşılaşırsanız üç ayrı zamanda bitki besini vermelisiniz. İlk olarak yeni yaprakların gelişiminin tamamlanmasına yakın olduğu dönemde, ikinci olarak yapraklar iyice geliştikleri zaman, üçüncü olarak ise yaz mevsiminin ortasında gübreleme yapılmalıdır.

Besin olarak salon süs bitkilerine özel olarak üretilen eşit ağırlıklı, genel kullanım amaçlı bitki besinini tercih edebilirsiniz. Bunun yanı sıra Afrika menekşesi ve orkide besini de kullanılabilir.

Sikas palmiyesi ilkbahara yapraklı olarak girdiyse yine üç ayrı zamanda besin verilmelidir. Fakat bu kez nisan ayının ortasında, mayıs ayının başında ve yeni yapraklarınız geliştikten sonra gübreleme yapmalısınız. Bu bitki fotosentezle ürettiği besini depolar ve sonraki baharda yeni faaliyetleri için kullanılır.

Akıllı bir gübre kullanıyorsanız, kış mevsiminin sonunda tavsiye edilen miktar kadar vermelisiniz.

Budama

Sikas palmiyesi budaması esasen çok kolay bir işlemdir. Çünkü yapmanız gereken tek işlem eski yaprakları kesmektir. Kış aylarında soğuktan yapraklarınız hastalanabilir. Bu durumda kötü hale gelen yaprakları kış sonu ve bahar başındaki bir zamanda tam dipten kesmelisiniz. Kesilen bu yapraklar ilkbahar ayında hava ısındığı zaman yeniden hızlı bir şekilde çıkacaktır.

Sikas palmiyesi üstünde geçen yıldan kalan yapraklar sağlıklı olarak sonraki seneye kadar kalmışsa, yeni yapraklar gelişimini tamamladıktan sonra en kötü durumda olanları ve en eskileri tam dipten kesebilirsiniz. Bunun yanı sıra bitkinin şeklini bozduğunu düşündüğünüz yaprakları kesmenizde de hiçbir sakınca yoktur.

Sikas Palmiyesi Çoğaltma

Sikas palmiyesi zaman zaman dipten birkaç yavru oluşturabilir. Bu yavrular yeterince geliştikleri zaman ayırarak yeni bir bitki elde edebilirsiniz. Bu işlemde dikkat etmeniz gereken konu, ana bitkinin hiçbir şekilde zarar görmemesidir. Eğer kökleri çok fazla iç içe geçmişse, yavrunun köklerini kesebilirsiniz. Bu durumda yapraklarını keserek, yalnızca yavru gövdeyi on gün kurutup sonrasında saksıya dikmelisiniz. Bu yavrunun ekimine ilişkin detaylı bilgileri aşağıda verdik. Yavruyu aldığınızda ana bitkideki kesik yer toprağın altına geliyorsa, bu kesik 10-15 gün boyunca kapatılmamalı ve tamamen kuruyup iyileşmesi beklenmeli.

Yeterince yaşlı olan sikas palmiyesi gövdelerinde kendi fidelerini üretecektir. Bunun yanı sıra tohum verirse tohumla çoğaltmayı da deneyebilirsiniz. Ancak yukarıda da belirttiğimiz gibi verimli bir tohum vermesi için hem erkek hem de dişi sikas palmiyesi gerekir.

Sikas Palmiyesi Fidelerinin Köklendirilmesi

Kısa zamanda çok sayıda sikas palmiyeniz olmasını istiyorsanız, toprağın yüzeyine yakın şekilde, ana bitkinin gövde çevresinde ürettiği bu fideleri kullanabilirsiniz. Bu sayede daha hızlı büyüyen sikas palmiyesi elde edebilirsiniz. Burada fide olarak kullandım fakat İngilizcede bu fidelere ‘pup’ yani yavru denmektedir. Bu yavrular kimi zaman gövde üzerinde kimi zaman ise toprak yüzeyine yakın olurlar. İkiz ya da üçüz yavrular vermesi mümkündür ve bunlar çok daha dekoratif dururlar.

Yavrular, kış mevsiminin sonuna doğru, bitki hala uyku dönemindeyken alınmalıdır. Bazı yavruları bıçakla kesmek gerekirken bazıları kolayca kopar. Eğer aldığınız yavrunun kökü ve yaprakları varsa bunları kesebilirsiniz. Yavruyu yaklaşık olarak on gün boyunca açıkta bekletmeli, kurumalarını ve iyileşmelerini beklemelisiniz.

Bu sürecin sonunda yavruları büyüklüğüne bağlı olarak 10 ila 15 santim çaptaki küçük saksılara ekmelisiniz. Saksıya perlit ve saf torf karışımı karıştırmalısınız. Kaliteli bir Hindistan cevizi lifiniz varsa süs bitkisi toprağı, ponza ve perlit karışımıyla da kullanabilirsiniz. Saksıların yavrulardan biraz geniş olması yeterlidir. Çok büyük saksıları tercih etmemeye çalışmalısınız. Saksıya ekerken dikkat etmeniz gereken konu, toprağa ancak yarısının gömülmesidir. Daha fazlası çürümelere neden olur.

Ektiğiniz Yavrunun Bakımı

Yavruların sulanması önemli konulardan biridir. Toprağın kupkuru kalacak kadar nemini yitirmesini beklemelisiniz. Bundan önce sulama yapmayın. Yaklaşık olarak iki, üç ayda köklenme olacaktır. Bu köklenmeyi kolayca görebilirsiniz. Köklenme olduğunda sulama periyodunu da sıklaştırmalısınız. Sulamayı yavaşça yapın ve alttan su akıp gidecek kadar bol su kullanın. Sulamanın ardından on dakika kadar bekleyin ve tekrar bol suyla sulama yapın. Sonrasında toprağı düzenli olarak kontrol edin. Toprak devamlı olarak nemli kalmalı. Nem tamamen gitmeden önce tekrar sulama yapın.

Yavrulara besin vermek için köklenme ve yapraklanmanın iyi bir şekilde gerçekleştiği dönemi beklemelisiniz. Saksıda kök yumağı oluştuktan sonra biraz daha büyük bir saksıya aktarmalısınız. Çok büyük bir saksı, sikas palmiyesinin gelişimini yavaşlatır. Sikas ağacının hızlı ve güçlü bir gelişimi için saksıda kök yumağının oluşturması en önemli konudur.

Tohumdan Sikas Palmiyesi Çoğaltma

Sikas palmiyesinin tohumları ceviz kadar ve hurma şeklinde olurlar. Bu tohumları bekletmeye kalkmamalısınız, kısa zamanda bozulurlar. Bu nedenle eğer tohum aldıysanız bekletmeden çoğaltma işlemine geçmelisiniz.

Aldığınız tohumu öncelikle suya koyun. Eğer tohum su yüzeyinde yüzüyorsa, koftur ve gelişme şansları yoktur. Tohumunuz işe yarar gibi duruyorsa toprağa yanlamasına dikmelisiniz. Bunun içinde yerde tohumu yuvarlayarak en çok hangi pozisyonda durduğunu inceleyebilir ve bu pozisyonda ekebilirsiniz. Tohumun üstü hafifçe toprağın üzerinde kalmalıdır. Bu tohumu ekmek için gerçek saf torf ve perliti eşit derecede karıştırdığınız bir köklendirme toprağı hazırlamalısınız.

Sikas palmiyesi tohumunu ektikten sonra sulamalı daha sonra bastırarak tekrar sulamalısınız. Bundan sonra yapacağınız sulamalar, toprak nemini yarı oranda kaybettiğinde yapılmalı. Tıpkı yavrularda olduğu gibi beş, on dakika arayla, saksının alt deliklerinden su çıkacak kadar su kullanmalısınız. Tohumun çimlenmesi uygun iklim koşullarında ve iyi bir bakımla üç ay sürecektir. Çimlenme sonrasındaki bakım, yukarıda tarif ettiğimiz gibi, yavrulara bakar gibi olmalıdır. Bu tohumlar oldukça yavaş gelişirler ve yaklaşık iki yıl boyunca tohuma bağlı yaşarlar.

Not: Sikas palmyiesini yavrularla çoğaltma yapmak tohuma oranla yaklaşık 5 yıllık bir avantaj sağlar. Tohumun gelişmiş bir yavrunun boyutlarına gelmesi ortalama olarak 5 yıl sürecektir. Bu nedenle yavruyla çoğaltmanız çok daha kolay ve hızlı olacaktır.

Sikas Palmiyesinde Kök Çürüme Sorunu ve Çözümü

Sikas palmiyesi, gövdesinin her parçasından yeni bireyler üretebilir. Eğer sikas bitkiniz çürüdüyse hiç vakit kaybetmeden çürümüş kısımları temizlemelisiniz. Temizlenmiş parçaları ise beş dakika boyunca bir litre suya bir tatlı kaşığı kadar çamaşır suyuyla karıştırarak burada bekletmelisiniz. Ardından temiz suyla durulamalı ve havadar bir alanda 10 gün boyunca kurutmalısınız. Daha sonra bu parçaları ponza taşıyla doldurduğunuz saksının içine, yarısından fazlası dışarıda olacak şekilde dikmeli ve sulamalısınız. Bu parçalar zaman içerisinde köklenecek ve filizlenecektir. Köklenme olana kadar ponza taşı kurudukça sulama yapın. Fakat suyu bitkiye olabildiğince değdirmemeye çalışın. Köklendikten sonra bitkinizi havadar olan bir toprağa dikin.

Sikas Palmiyesiyle İlgili Sık Sorulan Sorular

Sikas palmiyesiyle ilgili olarak en sık sorulan sorular ve cevaplarını aşağıda bulabilirsiniz.