Evlerde bakımını yaptığınız zambak çiçeği, liliaceae (Zambakgiller) familyasına aittir. Zambak yani Lilium cinsi esasen 110 farklı türe sahiptir. Türkiye'de birkaç farklı yaygın türü vardır. Bu zambakların ortak bakımı vardır. Alakasız olarak birçok bitkiye zambak adı verilebilmektedir.

Zambakların büyük bir bölümü kuzey yarımküredeki şiddetli kış soğuğu olmayan bölgelere aittir. Doğal ortamlarında genel olarak dağlık ve çayırlık alanda yaşarlar. Birkaç türü de Güneydoğu Asya'da alt tropikal bölgelerde yaşar.

Zambak Çiçeğinin Özellikleri

Zambak çiçekleri soğanlı bitkilerdir. Soğanlar sarımsak dişlerine benzer şekilde ince dişlerin bütünüdür. Her bir dişte bir zambak çıkar. Bitkide gördüğünüz her bir yaprak aynı zamanda yeni bir diş oluşumunu gösterir.

Bazı zambak türleri ilkbahar aylarında bazı türleri ise sonbahar aylarında yaprak çıkarmaya başlarlar. Yaz aylarına doğru yapraklı uzun sap çıkaran zambaklar bu zambaklardan çiçek açar. Bir soğan bir de çiçek sapı çıkarırlar. Çiçekleri solduktan sonra birkaç haftanın ardından yaprakları ve kökleri kurur, soğanı ise uyku dönemine geçer. Uyanmaları ise sonbahar serinlerinde ya da kış aylarından sonra ilkbahar aylarında gerçekleşir.

Zambak türleri balkonlarda ve bahçelerde yaygın olarak süs bitkisi olarak kullanılır. Kesme çiçekçilikte de yaygın kullanılan bitkilerden biridir. Kısa saplı ve güzel görünümlü olan zambak çiçeği türleri saksıda hediyelik amacıyla da yaygın biçimde kullanılır.

Kokulu Zambak Çiçeği Çeşitleri

Zambak türlerinin büyük bir bölümü çok güzel kokulara sahiptir. Özellikle Lilium candidum ve Casa blanca oriental lily kokusuyla öne çıkan iki türdür.

Casa blanca oriental lily, saksıda yetiştirmeye uygun olan türlerden biridir. Son derece hoş kokusu vardır ve boyu 1 metreyi aşabilir. Çiçekleri beyaz renktedir.

Ak zambak ya da mis zambağı olarak bilinen tür ise lilium candidum'dur. Beyaz zambak çiçeği olarak da adlandırılan bu türün soğanını çok derine gömmemek gerekir. Zambak soğanının uç kısmının 3 santim toprağın altında kalması yeterlidir. Kış aylarını yapraklı olarak geçirir.

Birçok zambak türü hafif asitli toprağı sever ancak mis zambağı için pH derecesi nötr ya da hafif alkalinli olmalıdır. Susuzluğa oldukça dayanıklı bir türdür. Bu türün anavatanı Anadolu ve Balkan topraklarıdır. Boyu iyi bir bakımla bir metreyi dahi aşabilir.

Bunların yanı sıra düz renkli, çilli, alacalı ve her renkten birçok farklı zambak türü vardır. Zambak türüne göre çiçeğin rengi ve boyutu değişir. 25 santimden 2 metreye kadar farklı zambak çeşitleri vardır.

Siyah Zambak Çiçeği – Landini Lily

Zambak çiçeğinin rengi koyu kızıl kestane rengindedir. Sabah saatlerinde ve akşama doğru siyah bir görünüme sahip olur. Bunun yanı sıra çok bulutlu havalarda da ışık az olduğu için siyah renkte görünür. Siyah zambak çiçeğinin boyu yaklaşık bir metredir.

Zambak Çiçeği Bakımı

Bahçenizde ya da saksıda zambak yetiştirmeniz mümkündür. Bununla birlikte saksıda bakımına özen göstermeniz gerekir. Saksıda yetiştirilen zambakları daima açık havada tutmanız gerekir. Bunun yanı sıra günde en azından 4 saat boyunca doğrudan güneş ışığı alması gerekir. Zambak yetiştirmek çok zor değilse de bakımına dikkat etmeniz gerekir. Özellikle saksıda bakımını görece olarak zordur.

Saksıda Satılan Zambak Çiçeği

Zambak çiçeğini hemen hemen tüm çiçeklerde rahatlıkla bulabilirsiniz. Genel olarak seralarda çiçeklenmesi için gerekli şartlar oluşturulup, kışın dahi saksıda satılabilmektedir. Buna karşın zambak çiçeği esasen bir ev bitkisi değildir. İç mekânda bu çiçeği yetiştirmek pek mümkün değildir. Bununla birlikte kış aylarında birden bire dışarıya koymak da bitkinin yaşamasını imkânsız kılar. Bu bitkiyi kış aylarında satın almamanız en iyisidir. Kış aylarında özellikle soğuk bir iklimde yaşıyorsanız, yaşatmanız mümkün değildir.

Balkonlarda yetiştirmek için zambak çiçeği satın alabilirsiniz. Ancak yine de kış aylarında almamalısınız. Seraya alışan çiçekli zambakları aniden soğuk havaya çıkarırsanız, çiçekleri hemen bozulacaktır. Yapraklara bir süre boyunca hiçbir şey olmayacaktır. Bunun yanı sıra ani biçimde toprak soğuması sonucunda soğanda da çürüme başlayacaktır.

Zambak Çiçeği Dikimi

Zambak soğanları eline geçtiğinde hiç bekletmeden dikmeniz gerekir. Bu soğanları açıkta bıraktığınızda her geçen gün daha fazla zarar görür ve sonunda ölürler. Genel olarak zambak soğanı dikmek için sonbahar ayları tercih etmek gerekir. Sonbahar aylarında taze ve sağlıklı soğanlar satın alarak hemen dikebilirsiniz.

Saksıda zambak çiçeği bakımında önemli noktalardan biri toprağının her yıl yenilenmesi gerekliliğidir. Toprak seçmeseler de aşırı kireçli, asitli ve ağır killi topraklar uygun değildir. Orta verimli bir bahçe toprağı seçmeniz yeterli olacaktır.

Farklı zambak çeşitlerini aynı toprağa ekmemek gerekir. Bu bitki türlerinin bazıları kendisine zararlı olması da çeşitli virüsler taşır. Bu virüsler toprak yoluyla diğer bitkilere geçerek onları öldürebilir. Soğanları ekerken, gübresiz toprak tercih etmeniz gerekir. Eğer toprağınız süzek değilse buna kuvars kumu ya da ponza taşı ekleyerek süzekliği artırabilirsiniz.

Zambak Çiçeği Dikiminde Derinlik ve Mesafe

Bahçenize zambak dikerken, türüne ve soğanın büyüklüğüne dikkat etmeniz gerekir. Bu anlamda ortalama 40 santim uzunlukta yanları olan bir üçgen düşünün ve soğanları üçgenin köşelerine dikin. Üçerli grup halinde dikmeniz daha yararlı olacaktır.

Derinlik açısından ise türlere göre değişiklik olacaktır. Yukarıda anlattığımız kokulu zambak çeşitlerini iki, üç misli daha fazla derinliğe dikmeniz gerekir. Kaplan zambaklarını ilkbahar aylarının başında 15-20 santim derine gömmeniz gerekir. Soğan ekimi yaptıktan sonra sulamaya dikkat etmelisiniz. Hemen bolca sulama yapmamalısınız. Zambak çiçeği yapraklarını çıkarması zaman zaman uzun sürer. Bu nedenle soğanın yanına işaret çubuğu koymanız faydalı olacaktır. Bu sayede soğanın nerede olduğunu unutmazsınız.

İlkbahar Aylarında Zambak Çiçeği Bakımı

İlkbahar mevsiminin başında bahçeye ekeceğiniz zakkum çiçeğinin çevresini çapalamalı ve üst yüzeyine mümkünse doğal gübre karıştırmalısınız.

Zambak çiçeği sulama işleminde en çok dikkat etmeniz gereken ise bol miktarda su kullanmanız gerekliliğidir. Bu sayede su derinlerdeki bütün köklere erişebilecektir. Sulama işlemi için toprağın kurumasını beklemelisiniz. Ancak tamamen kupkuru hale gelmemelidir. Toprağın kuruduğunu gördüğünüzde bol miktarda su verebilirsiniz.

Çiçek Açma Döneminde

Zambak çiçeği açmaya başladığı zaman ve çiçekleri solduğunda gübre şerbeti ya da organik sıvı besin takviyesi kullanmanız çok iyi olacaktır.

Saksıda bakım yapıyorsanız tohum oluşturmasına fırsat vermeden koparmanız gerekir. Çiçek saplarını ise hiçbir şartta kesmemelisiniz. Zakkum çiçeği saplarını kesmeniz gelecek yıl çiçek vermemesine neden olacaktır.

Vazo için çiçek kesmek istiyorsanız, kestiğiniz sapı çok uzun tutmamaya çalışmalısınız. Bitkinin yaprakları yeşil ve sağlıklı olduğu sürece bakıma devam etmelisiniz. Temmuz ortasında bitkiniz hala sağlıklı görünüyorlarsa, sulamayı bırakın. Bu dönemde yaprakların kurumasına izin vermelisiniz.

Sonbaharda Zambak Çiçeği Bakımı

Yaz aylarında yaprakları kuruduğu zaman, toprak tamamen kupkuru olduğunda sulama yapmalısınız. Bu aşamada çok fazla sulama yapmaya gerek yoktur. Soğanları ise sökmemelisiniz. Sonbahar mevsiminin başlarında, eylül ortası gibi soğanları sökmelisiniz.

Soğanları büyük ve küçüklü olarak ayırmalısınız. Çiçek açacak kadar güçlü olanları en iyi yerlere dikmeye çalışmalısınız. Diğerlerini ise iyi gelişecekleri ise bir konuma dikmeniz yeterlidir. Bu soğanlar sonraki yıllarda çiçek açmaya devam edecektir. Yavruların bakımını da yetişkinlerde olduğu gibi yapmalısınız.

Saksıda Zambak Çiçeği Bakımı

Kaplan zambakları, subtropikal zambaklar ve hibrit birçok zambak çiçeği hem kısa boyludur hem de çok güzel çiçek açarlar. Aynı zamanda dayanıklı ve kolay bakıma sahip olmaları nedeniyle saksıda yetiştirme açısından oldukça uygun bitkilerdir. İlkbahar aylarında zambak çiçeği soğanını yapı marketlerde dahi rahatlıkla bulabilirsiniz. Saksıda bakımı için soğanların ekimi ilkbahar aylarında yapılmalıdır.

Saksı seçimi yaparken yeterince büyük bir çeşit toplamanız gerekir. Mini saksılarda bu bitkiyi yetiştirmek pek mümkün değildir. Eğer çiçekçiden minik bir saksı içerisinde zambak çiçeği alırsanız, köklere zarar vermeden hemen çıkarmalı ve toprağını dağıtmadan daha büyük bir saksıya, yeni bir toprakla yetiştirmelisiniz.

Bu zambak çeşitleri sıcaklarda gelişim göstermeye başlar, sonbahar aylarında hava soğuduğu zaman ise kururlar. Bu dönemde saksıyı soğuk ancak yağışlardan etkilenmeyecekleri bir yere kaldırmalısınız. Ortamın tamamen kuru olması gerekir. Kış sonuna kadar soğanları bu ortamda bekletmelisiniz. Kış ayının sonunda ise yeni toprak ve saksı hazırlamalısınız. Eski saksıdan alarak soğanları yeni saksıya, yeni toprağıyla dikmelisiniz. Suladıktan sonra ise güneşli bir yere koyun.

Zambak Çiçeği Nasıl Çoğaltılır?

Zambak çiçeği çeşitlerini tohumla, yavru soğanlarla ya da dişlerinin ayrılmasıyla çoğaltmanız mümkündür. Soğanla ayırma ve dişleriyle çoğaltma en kolay ve başarı şansınızın olduğu yöntemdir. Çoğaltma yöntemi, zambağın türüne göre değişiklik gösterebilir.

Dişleriyle Zambak Çoğaltma

Zambak çiçeği soğanı, sarımsak gibi dişlere sahiptir. Diş ayırmayla zambak çiçeği çoğaltma her zaman yapılabilir. Bununla birlikte en iyi zaman çiçeklenmenin sonudur. Bu işlem türüne ve tekniğe göre değişiklik gösterebilir. Biraz karmaşık bir işlemdir.

Zambak çiçeğinin dibini dikkatli bir şekilde kazmalısınız. En dışarıdaki dişleri ‘dip bağlantısıyla' birlikte ayırmanız gerekir. Dip kısmında tutundukları dokuları almanız şart. Diş almada sayıyı çok abartmamalısınız yoksa zambağınız gelecek yıl için zayıf kalacaktır. Dişlerin uçlarını dışarıda kalacak şekilde yarı yarıda torf ve perlit karışımına dikmelisiniz. Diktiğiniz kasa ya da saksının üzerini şeffaf bir naylonla kapatmalı ve ortalama 20 derece olan, aydınlık bir ortamda bekletmelisiniz.

Zambak çiçeğinin soğanındaki her bir diş yeni bir yumrucuk ortaya çıkarır. Bunlar nohut kadar olduğunda ve köklendiğinde saksılara dikebilirsiniz. Bunun yerine buzdolabında bir ay kadar bekletebilir ve sonrasında da dikebilirsiniz. Buzdolabında beklemesi, büyümenin daha hızlı ve yaprakların daha gür olmasını sağlayacaktır. Bununla birlikte çoğu zambak çiçeği çeşidinde buna gerek yoktur.

Nohut büyüklüğünde köklenen yavruları saksılara aldığınız zaman bol aydınlık ve 20 derece sıcaklıktaki bir yere almanız gerekir. Saksılarda yapraklanan yavruları daha sonra tek tek ayrı saksılara da alabilirsiniz.

Gelişmiş Yavruları Ayırarak Çoğaltma

Zambak çiçeklerini üç, dört yılda bir kez büyük yavrularından ayırmak faydalı olacaktır. Bunun için en iyi zaman sonbahar aylarıdır. Sonbahar aylarında iyi gelişmiş olan güçlü yavruları ayırmalı ve hiç bekletmeden ayrı yerlere dikmelisiniz.

Yaprak Diplerinde Gelişen Yavru Soğanlarla Çoğaltma

Kaplan zambağında ve kimi hibrit türlerde, gövdenin üzerindeki yaprakların dibinde küçük bazı yumrular görebilirsiniz. Hatta bu türde bit bitki kesme çiçek olarak size getirilmişse ve vazoda bekletirken bile yaprak diplerinde soğan oluşturabilir. Çiçekler solunca, bunları bekletirseniz soğan zamanla daha da büyüyecek ve güç kazanacaktır.

Yaprak diplerinde oluşan soğanları hemen almamalısınız. İyice olgunlaşmaları gerekir. Bazısı olduğu yerde köklenip yapraklanabilir. Bazıları ise toprağa düşerek hemen kök salmaya ve kendini toprağa gömmeye çalışır. Bu yavrular yapraklanmak için çok acele ederler. Bu sayede soğanları da bir an önce gelişir ve güçlenir. Zambak çiçeğini böyle çoğaltırsanız çiçek açma olgunluğuna gelmeleri iki ya da üç yılı bulacaktır.

Sap Dibindeki Yavrularla Çoğaltma

Bu çoğaltma işlemi her zambak türünde işe yaramıyor. Soğanları derine gömülmesi gereken türlerde sap diplerindeki yavruları çoğaltabilirsiniz.

Her yıl zambak çiçeği soğanının ucundan toprak yüzeyine kadar gövde-sap bölgesi gelişir. Zambak türüne ve bakımına göre büyüklükleriyle sayıları değişkenlik gösterir. Ana soğanda köklenme ne kadar güçlüyse sap dibi yavru oluşma ihtimali de o kadar artacaktır. Toprağın iyi biçimde süzek, havadar ve humuslu olması köklenmeyi destekleyen faktörlerdir.

Sap dibi soğanlarının görünümü de zambak çiçeği çeşidine göre değişecektir. Kimi türlerde gözle görülemeyecek kadar küçüktür kimisi ise ana soğan büyüklüğündedir. Bu soğanlar, ana soğan gibi dişlere sahiptir. Kök kaidesi ve uç kısmı ise hazırdır. Bunları çiçek açmasının ardından 6 ila 8 hafta sonrasında ayırabilirsiniz. Ayırdığınız yavruları bekletmeden hemen toprağa ekmelisiniz.