| Alem: | Plantae |
| Bölüm: | Tracheophyta |
| Sınıf: | Magnoliopsida |
| Takım: | Zingiberales |
| Aile: | Zingiberaceae |
| Cins: | Zingiber |
| Bilimsel Adı: | Zingiber Officinale |
Kökü baharat ve ilaç olarak kullanılan zencefil, Çin ve Hindistan’da yüzyıllar boyunca kullanılmıştır. Zengin bir tarihe sahip olan bu bitki, günümüzde bütün dünyaya yayılmıştır. Resmi olarak kök baharat olarak değerlendirilse de aslında bir kök sebzesidir. Tropik iklimleri tercih eden bu bitki, düğümlü ve kaba bir dokuya sahiptir. Evinizin bahçesine ekilen bu bitki, aynı yıl hasat gerektirir. Türkiye’nin güneyindeki sıcak iklime sahip şehirler bu bitkiyi yetiştirmek konusunda daha şanslıdır.
Eğer bitki için doğru iklim koşullarına sahipseniz, zencefil yetiştirmek zor değildir. Öncelikle bitkiniz için doğru yer seçimi yapmanız gerekir. Doğru yer seçimi büyüme için çok önemlidir. Bu bitki çok nemli ve ılıman iklimleri sever. Bitkinin dikildiği alan gün boyunca mutlaka iki ila beş saat doğrudan güneş ışığı almalıdır. Sabah güneşi bu bitkiyi yetiştirmek için en ideal seçenektir. Bunun yanı sıra bitkinin bulunduğu bölgenin rüzgârdan korunan bir alan olması da önem arz eden bir diğer konudur.
İçindekiler
Zencefil Ekimi Nasıl Olmalı?
Zencefil ekimi oldukça basittir. Öncelikle elinizde bitkiye ait tohum, köksap ya da fidan olmalıdır. Bu üç seçenekle de bu bitkiyi yetiştirmeye başlanabilir. Eğer köksaplarınız varsa, ilkbaharın ilk aylarında yeni sürgünler verdiğinde bitkiden köksaplar alınabilir.
Satın alınan bitkinin anaç kısmından da zencefil yetiştirilebilir. Bol köksaplı bir parça bitki seçmek bunun için yeterlidir. Bitkininin ‘göz’ olarak isim verilen tomurcuklara sahip köklerini arayın. Bu tomurcuklar, kökün ucunda küçük boynuzlara benzer. Köksapları ekerken, büyüme aşamasını hızlandırmak için gece boyunca damıtılmış suda bir süre bekletilmesi önerilir. Bitkiler satılırken, büyüme geciktirici ilaçlar kullanılmış olabilir. Köksapı bir süre damıtılmış suda bekletmek bu kimyasalı yok edecek ve kökün büyümesini sağlayacaktır.
Zencefil için Uygun Toprak Nasıldır?
Zencefili bahçeye ya da saksılara ekerken, belirlediğiniz alanın bitkiyi alacak şekilde hazırlanması gerekir. Toprağın ayak derinliğinde gevşetilmesi gerekir. Bu şekilde köklerin toprağa nüfuz etmesi sağlanır. Köksaplar bitkiyi itmekte zorlandığı için sıkıştırılmış veya killi topraklarda büyümesi çok zordur. Bu sebeple daha yumuşak ve gevşek topraklar tercih edilmelidir.
Toprağın gevşek, besin açısından zengin ve bitki köküne hava akışını sağlayacak şekilde özelliklere sahip olması gerekir. Eğer besinsel değeri düşük bir toprakla ekime başlanıyorsa, bitkinin gelişmesi için ihtiyaç duyduğu besinleri dışarıdan vermek gerekir. İki haftada bir sıvı gübre takviyesi bunun için idealdir. Bahçeniz ya da saksıda kullandığınız toprak besin değeri yüksek ve verimli ise, herhangi bir değişiklik yapmadan bitkinin ekimi yapılabilir. Bununla birlikte toprağın su tutmasını engellemek için iyi bir drenajBir yerdeki suyun doğal veya yapay yollarla uzaklaştırılmasına yönelik yapılan çalışmalara verilen isimdir. Tarımda ve saksı yetiştiriciliğinde sık sık taş ve benzeri materyaller ile More yapılması gerekir. Su dolu toprak, bitkinin kökünün çürümesine sebep olacaktır. Bu köksapınız büyümeden ölmesi anlamına gelir. Bitkiyi bahçede ekiyorsanız, tepe kenarına dikmek uygun olacaktır. Bu sayede topraktaki drenajBir yerdeki suyun doğal veya yapay yollarla uzaklaştırılmasına yönelik yapılan çalışmalara verilen isimdir. Tarımda ve saksı yetiştiriciliğinde sık sık taş ve benzeri materyaller ile More sorunu çözülecektir. Tepe kenarlarında su aşağıya doğru inmeye eğimli olduğu için köklerin çürüme riski azalacaktır.
Zencefil Ekimi
Zencefil dikiminin kış sonunda ya da ilkbahar başlarında yapılması tavsiye edilir. Kökler yaklaşık olarak 10 cm. derinliğe ekilmelidir. Bitkinin kökünü ellerinizi kullanarak daha küçük parçalara ayırın. Her parçada bir ‘göz’ olmasına dikkat edilmelidir. Gözler kökün filiz verip büyümesi açısından önemlidir. Kökün tamamını ekilebilir. Bununla birlikte kökünüz boyutuna bağlı olarak 4 ila 6 cm. arasında bir derinliğe de gömülebilir. Kökte bulunan ve filiz verecek ucun toprağın yüzeyinde olması gerekir. Özellikle saksıya gömülecek kökün, çok derine gömülmemesine dikkat edilmelidir.
Ekim Sıklığı Ne Kadar Olmalıdır?
Zencefil kökleri yeraltında yetişir ve irileşmemektedir. Bu sebeple köksapları birbirine yakın yerlere yerleştirmek uygun olacaktır. Genellikle, ekilen köksaplar yalnızca birkaç yaprak geliştirir. Bu yapraklar kök üzerinde ayrı noktalarda çıkar. Bitki büyümeye başladığında ise yapraklar yoğunlaşarak, kümeleşmeye başlar. Yerin altında bulunan köksaplar birbirleriyle temas etmeye aldırmazlar. Sonuç olarak, iyi bir sonuç elde etmek için köksapları yalnızca birkaç santim aralıkla yerleştirmek uygun olacaktır.
Bitkinin kökü, toprağın üzerinde yaklaşık olarak yarım metreden fazla büyür. Eğer saksıda bitkiyi yetiştirmek istiyorsanız 30 cm. boyutunda bir saksı seçmeniz ideal olandır.
Zencefilin Su İhtiyacı
Zencefilin yılda 200 günden fazla yağmur yağan tropik iklimlerden geldiği unutulmamalıdır. Bu sebeple bitkiniz için bu koşulları taklit etmek gerekir. Kuru kökler, odunsu hale gelerek lezzetini kaybeder. Bu nedenle büyüme mevsimi boyunca bitkinin toprağının nemli tutulması gerekir. Bitkinin ekildiği toprağın tamamen kurumasının önüne geçilmelidir. Tamamen kuruyan toprak bitkinizin yaşam şansını çok düşürecektir. Bununla birlikte sulama aşamasının tutarlı ve düzenli olması gerekir. Bitkinin gereken fazla sulanmaması gereklidir. Gereğinden fazla sulandığı takdirde kökler çürüyecek ve bitkinizin ölümüne yol açacaktır.
Zencefilin Nem İhtiyacı
Zencefil bitkisi, tropik iklimi sevdiği için havadaki neme yüksek miktarda ihtiyaç duyar. Eğer kuru bir bölgede yaşıyorsanız, bitkinizi düzenli olarak buğulamanız gerekir. Eğer bahçede ekim yapıyorsanız nem seviyesinin korunabileceği bir sera yapmak, bitki için uygun olandır. Saksı içerisinde büyütenlerin de çeşitli yollarla bu sera ortamını yaratması gerekir. Kuru bir hava bitkinin büyümesini engeller. Aynı zamanda kuru hava zararlı böcekleri ve hastalıkları bitkinize çeker. Saksıda yetiştirilen bitki için, bir su kovası çakılla doldurulur ve saksı taşların üzerine oturtulur. Su kovası, su ile doldurulmalıdır. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, suyun saksıya değecek seviye gelmemesidir. Su gün boyunca buharlaşarak, havadaki nem oranını arttıracaktır.
Malçlama ile Nem Oranını Koruyun
Bitki yetiştiriciliğinde, ekimden sonra özellikle ilkbaharın ilk aylarında bitkinin çevresi malçlanarak topraktaki nem oranını korumak amaçlanır. Malç, bahçedeki eski yapraklar, kuru otlar ve kompost gibi organik malzemeler ile yapılır. Toprağı sıkı bir şekilde örtecek şekilde malç bitkinin tabanına yayılmalıdır.
Buharlaşmanın etkilerini sınırlayan malç, topraktaki nemin korunmasına yardımcı olur. Ayrıca malç doğal bir gübre görevi görecektir. Bitkinizi her suladığınızda, malç içerisindeki besinler toprağa karışır. Bununla birlikte malç, yabani otların güneş ışığı almasını engelleyerek çimlenmelerinin önüne geçer. Bu sayede topraktaki besinler için rekabet etmeleri önlenmiş olur.
Gübreleme
Eğer besin değeri yüksek, humuslu ve verimli bir toprağa zencefil ekiliyorsa, büyüme mevsimi boyunca gübreleme yapılmaya ihtiyaç yoktur. Bununla birlikte verimsiz ve zayıf bir toprakta ekilecekse, ekimden önce kompost ve organik maddeler ile gübreleme yapılabilir.
Verimsiz toprakta yetiştirilmek istenen zencefil için, büyüme mevsimi boyunca iki haftada bir kez sıvı gübre verilmesi tavsiye edilir. Aynı zamanda bitki yoğun mevsimsel yağmur alan bir yere ekilmişse, gübreleme yine gereklidir. Yağmur, topraktaki besinlerin azalmasına neden olacaktır. Deniz yosunu ve balık emülsiyonu, bitkinizi beslemek için iyi seçenekler arasında yer alır.
Zencefili Etkileyen Zararlı Böcekler ve Hastalıklar
Zencefil kökü, bazı zararlı böcekler ve hastalıklarla kötü yönde etkilenebilir. Özellikle bahçede bu bitkiyi yetiştirmek isteyenlerin bu böceklere ve hastalıklara dikkat etmesi gerekir. Hem saksıda hem de bahçede bu bitkiyi yetiştirmek isteyenlerin başlıca sorunu yaprak bitleridir. Bununla birlikte örümcek akarı da başka bir sorun olarak karşımıza çıkar. Bahçede zencefil yetiştirmek isteyenler, karıncalara, solucanlara ve salyangozlara da dikkat etmelidir.
Seyreltilmiş bir neem yağı çözeltisi, bu zararlı böceklerden kurtulmanızı sağlar. Böcekler neem yağından nefret eder ve bitkilerinizi rahat bırakır.
Zencefil kökünü etkileyen hastalıklar arasında ise fusarium mantarı, bakteriyel solma ve nematodlar bulunur.
Zencefil Hasadı
Eğer uygun şartları sağladıysanız, zencefilin yaklaşık olarak on ayın sonunda hasat edilmeye hazırdır. Bu bitkiyi hasat etmek oldukça kolaydır. Bir bahçe malası ya da çatalla kazılarak zencefil yerinden çıkarılır ve su ile durulayarak kullanıma hazır hale getirilir.
Bitkinin büyümesine devam etmek isteyenler, köksaplara bağlı 5 santimlik bir parça bırakmalılar. Bitki sonraki büyüme mevsiminde geri dönecektir.
